برندگان مسابقه انشای ایرون دات کام – سپتامبر ۲۰۲۱
داور: نیلوفر شیدمهر

نفرهای  اول:
فاطمه خسروپور برای "نعنا در کجای تغییرات هورمونی اش قرار دارد؟"
ایلکای برای "نامه‌هایی به خودم" و "چیز زنده‌ای میان دو مُرده"

نفرهای دوم:
فیروزه خطیبی برای "از اتاق گرامافون و چمدان سبز سوراخ تا ..."
آرش خوش صفا برای "اگر مرغ دریایی بودم"

نفرهای سوم:
شمیرانی Red Wine برای "در تاریک آباد ادبیات کودک"  
میم نون برای "سفرنامه: صعود به حضرت عشق"

یادداشت داور
در انتخابِ برندگان، قصد بر این بوده که "انشاهای" منتخب از سبک‌های گوناگون نوشتاری باشند. از جمله داستان کوتاه، جستار فلسفی-غنایی، جستار شخصی، مقاله و گزارش تصویری.

"نعنا در کجای تغییرات هورمونی اش قرار دارد؟" یک داستانِ کوتاه کامل و پرداخته با نثری روان و پرکشش از نویسنده توانا فاطمه خسروپور است. شخصیت بیرونی و روانِ راوی به زیبایی در واگویه‌های درونی او و همچنین در گفتگوها و کنش و واکنشش با خاله‌هایش و نعنا ساخته شده است. این داستان به خوبی گیرافتادگی راوی مرد که دوست‌دختر سابقش او را "رعنا" نام نهاده است در موقعیتی مشخص، همزمان با میل نهانیش به تغییر را به تصویر می‌کشد. شخصیت‌های دیگر نیز به خوبی ترسیم شده‌اند. روایتِ اول شخص نه تنها روانِ راوی و تناقض‌ها و پیچیدگی‌های او را، بلکه روانِ تهران بزرگ جایی که داستان در آن اتفاق می‌افتد را نیز آشکار کرده و به روشنی درونِ متناقضِ جامعه امروز ایران را رو می‌کند — جامعه‌ای که به گواهِ داستان در حال پوست انداختنِ مدام است. در پایان، به عنوان یک خواننده، من به این سوال رسیدم که: تهران و یا ایران در کجای تغییراتِ "هورمونی" اجتماعیش قرار دارد؟

نوشته‌های ایلکای ("نامه‌هایی به خودم" و "چیز زنده‌ای میان دو مُرده") جستارهایی فلسفی هستند که زبان و تصویر‌پردازی غنایی تغزلی دارند و طغیانی علیه سنت، الگوهای نهادینه شده فکری و رفتاری و عادات را جسمیت می‌بخشند، طغیانی در تلاش برای واسازی از آن‌ها. در متن‌ها اشاره‌های متعددی به نظریه‌های فیلسوفان پست‌مدرن‌ِ فرانسوی از جمله دلوز و گاتاری، به روانکاوی لاکان، و همچنین به سینما می‌شود که شناخت نویسنده را از فلسفه و نگاه پساساختارگرایانه نشان می‌دهند.

فیروزه خطیبی روزنامه‌نگاری زبردست و کاردان است. این امتیاز خود را در نثر توصیفی قوی با جزئیات دقیق به رخ می‌کشد. اما "از اتاق گرامافون و چمدان سبز سوراخ تا ..." بیش از یک گزارش خشک و خالی در مورد صفحه‌های گرامافون در ایران و ارائه تاریخچه‌ای از روندِ تبدیل بساطِ صفحه‌فروشی برادران چمن آرا به کمپانی "آهنگ روز" و بعدها به "صفحه و نوار فروشی بتهوون" است. با افزودنِ داستان شخصی خود و توصیف‌های شاعرانه، فیروزه خطیبی این نوشتار را به جستار شخصی برکشیده و داستانی به یادماندنی آفریده است.

داستان "اگر مرغ دریایی بودم" داستان کوتاهِ کامل و خوش‌ساختی است که در نگاهِ نخست و لایه بیرونی به نظر می‌رسد گزارشِ یک دختر دبستانی که گویا در بندر انزلی زندگی می‌کند از برنامه بعدازظهرهای جمعه‌شان است که مادر او را با خود برای خریدِ هفتگی به دنبالِ خود به بازار می‌کشد. ولی در عمقِ این گزارش ساده تنگدستی  مادر پنهان شده است که از خلالِ جزئیات دقیقِ راوی اول شخص، بدون حتی یک اشاره مستقیم،  کم‌کم آشکار می‌شود و ما را به درکی دقیق‌تر و عمیق‌تر از زندگی سخت و چالش‌های مادری تنها برای اداره خانه و فرزندش می‌رساند. اگر نویسنده و مترجم جوان و کوشنده و خوبِ ما آرش خوش صفا پیش از ارسالِ شتابزده داستان آن را ویرایش می‌کرد، این داستان در کنارِ داستان فاطمه خسروپور در ردیفِ اول منتخبین قرار می‌گرفت.

"در تاریک آباد ادبیات کودک" نویسنده، شمیرانی متخلص به شراب قرمز، که دانشِ وسیعی از ادبیات فرانسه دارد به پستویی نور تابانده که کمتر کسی از آن اطلاع دارد و با این نورافکنی واقعیتِ نگاهِ قرون وسطایانه به کودک و دانشی که قرار بوده ادبیات کودکان به آنان منتقل کند و آموزشی که به آنان بدهد را آشکار کرده است. چیزی که شراب قرمز را از بیشتر نویسندگانِ دائمی ایرون متمایز می‌کند نه تنها فرهیختگی او بلکه نثر درخشان و شسته و رفته اوست. البته این نوشته، بر خلاف دیگر نوشته‌های ارسالی وی، نیاز به ویرایش جزئی دارد. کاش نویسنده عزیز ما تمامی پژوهش خود را که به فرانسه نگاشته است در متن فارسی می‌آورد.

میم نون در سفرنامه خود -- "صعود به حضرت عشق" --  گزارشی دقیق و خواندنی از صعودی سه نفره به همراه برادر و یکی از دوستانش را به بالای قله دماوند ارائه داده است. این گزارش به عکس‌های تک نفره او در طولِ مسیر و لبخند زیبایش بر قله مزین است. در مسیرِ خواندن، ما نیز با ماشین از تهران راه می‌افتیم، از روستای پلور می‌گذریم، جاده هراز را ادامه می‌دهیم تا به پارکینگ برسیم و آنجا ماشین را پارک کرده و بعد همراه او تا حضرت عشق بالا می‌رویم. سفری مهیج و خاطره انگیز. دست مریزاد.