عالمی از نو بباید ساخت وز نو آدمی
حافظ

زمانی که از بی عدالتی‌ها ، نابسامانی‌ها و بلایایی که نوع بشر برسرافراددیگرازجنس خود وارد می کند ، خسته و دل‌آزرده می شوم، این بیت حافظ به نجاتم می آید که :« آدمی در عالم خاکی نمی آید به دست / عالمی دیگر بباید ساخت وز نو آدمی» به این خاطر همواره در انتظار عالمی دیگر که بشر در آن بتواند از دستِ گرفتاری هایی که بدست خود فراهم می کند، رها شود و انسانیّتی بهتر بوجود آورد بودم تا خبر هوش مصنوعی و صحبت از عالمی دیگر (دنیای مجازی) توجّهم را بخود جلب کرد. با خود گفتم که این هوش مصنوعی ممکن است وسیله ای باشد برای نزدیک‌تر کردن ما به آن عالم دیگری که حافظ از آن سخن می گوید واین که به این وسیله بشر بتواند به کمک هوش مصنوعی برکمبود ها و نقائص خودغالب شود وآن ها را ترمیم نموده، اصلاح کند. با مطالعه و غور بیشتر در این زمینه، دریافتم که این هوش مصنوعی هم  شمشیری است دولبه که یک لبه ی آن همانی است که حافظ و من در جست و جوی آن بوده و هستیم و لبه ی دیگرش این که هوش مصنوعی بقول جفری هینتون ۱ -مدیر ارشد شرکت گوگل در بخش هوش مصنوعی که پدرخوانده‌ی هوش مصنوعی نامیده می شود- اگر خود شروع به تفکّر مستقلّ کند ، احتمال زیاد می رود که بدنبال چیرگی برانسان برآید و تمدّن بشری را به نابودی بکشاند و این یک نوعِ جدیدِ نگرانی است که اغلب فلاسفه و اندیشمندان عصرِهوش مصنوعی را بخود مشغول داشته است.   

ازین مقدّمه که بگذریم در این نوشته سعی کرده ام به چند مطلب بطور مختصر اشاره کنم. ابتدا، تعریفی از هوش مصنوعی . برای این تعریف از خودِ هوش مصنوعی کمک گرفته ام و آن‌چه را که هوش مصنوعی در تعریف خود گفته در گیومه گذاشته ام تا با نوشته ی خود من اشتباه نشود. سپس از چَت جی پی تی ۲ تعریفی بدست داده می شود و سرانجام به موضوع حقّ تکثیر یا تالیف پرداخته می شود.

دوبند زیر در باره ی هوش مصنوعی توسّط خود هوش مصنوعی نوشته شده است:

« هوش مصنوعی اشاره دارد به شبیه سازی هوش انسانی درماشین هایی که برنامه ریزی شده اند تا مثل انسان فکر کنند و آموزش ببینند. این امر شامل توسعه سیستم‌ها و الگوریتم‌های کامپیوتری است که وظایفی را که به طور معمول نیاز به هوش انسانی دارند، انجام می دهند، مانند درک بصری، تشخیص گفتار، تصمیم گیری و راه حلّ یابی.
هوش مصنوعی به دونوع تقسیم می شود: هوش مصنوعی محدود و هوش مصنوعی نامحدود. هوش مصنوعی محدود، همچنین به عنوان هوش مصنوعی ضعیف هم شناخته می شود که برای انجام وظایفی خاصّ در یک دامنه محدود طرّاحی شده است، مانند بازی شطرنج. از سوی دیگر، هوش مصنوعی نامحدود به آن سیستم‌های هوش مصنوعی اشاره دارد که دارای هوشی معادل هوش انسان است و می توانند درک کنند، یاد بگیرند و دانش های خود را در بخش‌های مختلف به کار ببرند.»
پایان نوشته ی هوش مصنوعی.

از هوش مصنوعی در موارد و مواضع مختلف علم و زندگی نظیر پزشکی ، صنایع، حمل و نقل، زبان و ادبیّات و سرگرمی و تفریحات و غیره استفاده می شود.

در این نوشته تاکید ما بر روی تاثیر هوش مصنوعی در زمینه‌ی ادبیّات و زبان بطور اعمّ و ارتباط آن با حقّ تالیف بطور اخصّ می باشد.
برای صحبت در این زمینه، بهتر این است که از چَت جی پی تی آغاز کنیم . چت جی پی تی یک مدل زبانی است که توسّط شرکت اوپن اِی آی۳ایجاد شده که بطور اخصّ بتواند با شخص استفاده کننده به بحث و گفتگو بپردازد. نمونه ای از کارهایی که چت جی پی تی می تواند در زمینه ‌‌ی  زبان انجام دهد ازین قرار است: خلاصه کردن یک تارنما (وب سایت) ، خلاصه کردن یک فایل پی دی اف ، توضیح دادن به سوالات شخص پرسش‌گر، نوشتن مطالب درخواستی ، ویراستاری متن قبلا نوشته شده، ترجمه از زبانی به زبانی دیگر در عرض چند ثانیه ، یادگیری زبانی جدید، نوشتن نامه و ایمیل درخواستی شخص وغیره.
برای موفّق شدن درانجام این مقاصد، این کاربرد ( اپلیکیشن) نیاز داشت که اطّلاعاتی از همه نوع  به آن خورانده شود‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍. به این صورت که می بایست مجموعه ای عظیم از نوشته های انسانی را به خورد او داده و استفاده از آن ها را به او آموزش دهند تا بعدا بتواند پاسخ‌گوی پرسش‌ها و نوشتن مطالب در خواستی استفاده کننده باشد.  از جمله خوراک های بسیار خوش‌مزه ای که به خورد او داده اند، مطالب نوشته شده از نویسندگان شناخته شده و معروفی نظیر مارگارت اتوود۴، استفن کینگ ۵، جرج ساندرز ۶، زیدی اسمیت۷ و دیگران بود که بدون اجازه‌ی آنها نوشته‌هایشان به خورد اپلیکیشن چت جی پی تی داده شده بود. نویسندگان نام‌برده و بسیاری از نویسندگان دیگر که نوشته هایشان خوراک این سیستم عظیم شده بود، علیه چت جی پی تی اعلام دعوی کرده اند و ازین سیستم خواسته اند که خسارت وارده برآنان را با پرداخت حقّ تألیف به آنان جبران کند. در حال حاضر، وکلای فراوانی در این زمینه و زمینه های دیگری از هوش مصنوعی مشغول گرد آوری قوانین در ضبط ‌و ربط و محدود کردن قدرت های نامحدود این هیولای عظیم شده اند ۸.
این را هم می بایست اضافه کرد که این اپلیکیشن غیرانتفاعی اعلام شده بود و قصد و نیّتش از جمع آوری چنین گنجینه‌ی عظیم و گران بهایی از واژه ها و مطالب مختلف و متنوّع از زبان ها، آموخته ها و دانش های بشری، این بود که این مجموعه بدون هیچ چشم‌داشتی در اختیار کلّ بشریّت گذاشته شود تا همه‌ی مردم دنیا بتوانند بطور مساوی از آن بهره‌مند شوند. بنیان‌گذاراین اپلیکیشن ادّعا کرده است که « ما مشغول ساختن خداهستیم و می خواهیم مطمئن شویم که نفع او به تمام بشریّت برسد.»

با دانستن چنین نیّتی من با خود در کلنجار بودم که نویسندگان نام‌برده و دیگر نویسندگانی که سهمی از فراهم کردن این گنجینه‌ی جهانی به آنها داده شده بود باید ازین امربر خود ببالند و احساس افتخار کنند که در فراهم آوردن این گنجینه آنان نیز سهیم بوده اند و نه این که علیه این شرکت دعوی حقوقی داشته باشند و آرزو کردم ای‌کاش من هم این قابلیّت را دارا بودم.
این درگیری ذهنی ادامه داشت تا چند روز پیش که مقاله ای در واشنگتن پست ( ۱۵ نوامبر ۲۰۲۳) نظرم را جلب کرد و به خواندن آن پرداختم.
عنوان مقاله این بود که « چگونه سام آلتمن اُپن ای آی را به جمع دایره المعارف فناوری های بزرگ سوق می دهد۹» سام آلتمن ۱۰، بنیان‌گذار و رئیس اجرائی شرکت اُپن ای آی است . این شرکت که همان طور که گفته شد قصد اصلی اش از ایجاد هوش مصنوعی استفاده رساندن به کلّ بشریّت بوده است، در کنفرانسی که درآن حدود هزار مهندس نرم افزار و محققّان هوش مصنوعی به آن دعوت شده بودند، اشاره کرد که شرکتش می خواهد به جرگه‌ی دایره المعارف فناوری سلیکان ولی ۱۱ در بیاید. به عبارت دیگر از بخش غیرانتفاعی بیرون آمده و به بخش موسسات انتفاعی به پیوندد.
یکی از حاضران در آن جلسه، جوانی ۱۷ ساله بنام ارناوشاه - شاگرد دبیرستانی در تورنتوی کانادا- گفت که : « واقعا ترسناک است وقتی می بینی که یک شرکت جاه طلبِ فناوری ادّعا کند و بگوید ما در پی ساختن خدا هستیم و در صدد این هستیم که به همه ی بشریّت یک سان فایده برسد.» سپس او اضافه کرد که من : « صد در صد بر این باورم که اگرکسی بتواند این سیستم را ایجاد کند کسی جز سام آلتمن نمی تواند باشد. من واقعأ می توانم بگویم که به نیّت پاک سام آلتمن بیش از همه می توانم  اعتماد داشته باشم.»

پس از خواندن این مقاله و تحقیقات دیگر در این زمینه، به این نتیجه رسیدم که اگر منفعت طلبی بر نیّت خیرخواهانه و سود جویی بر بشردوستی این شرکت و ایجاد کننده اش برتری گرفته است، پس حقّ با نویسندگانی است که علیه او اعلام دعاوی حقوقی کرده و تقاضای خسارت مالی نموده اند.

امیدم بر اینست که نظر خوش‌بینانه‌ی حافظ و من در مورد ساختن عالمی از نو و نظر امیدوارانه‌ی شخص من نسبت به هوش مصنوعی بر نظریّه‌ی جفری هینتون و سایر دانشمندان شکّاک و اعلام خطر کننده بچربد و ما به جهان بهتری دست‌رسی یابیم که همه در آن بارِ یک دار باشند و برگ های یک شاخ‌سار.

مهوش شاهق
۱۸نوامبر ۲۰۲۳

1-Geoffrey Hinton, the computer scientist who is often called “ the father of A.I. (Why the Godfather of A.I. Fears What He’s Built, New Yorker, Nov. 13, 2023 by Joshua Rothman)
2- ChatGPT
3- OpenA.I.
4- Margaret Atwood, Canadian novelist.
5- Stephen King, American author of horror, supernatural fiction.
6- George Saunders, American writer of short stories, essays,novellas and children books.
7- Zadie Smith is an English novelist, essayist and short-story writers.
8- Poets & Writers (Authors Take On A.I. , File Lawsuits) NOV-DEC 2023.
9-The Washington Post (How Sam Altman is pushing Open A.I. into the “Big Tech” pantheon, Nov. 15, 2023 by Nitasha Tiku.
10- Sam Altman, CEO of Open A.I., the lab behind ChatGPT, has become somewhat of an oracle of the A.I. revolution.
11- Silicon Valley