زندان یا دژ برازجان واقع در شهر برازجان مرکز شهرستان دشتستان یکی از آثارهای تاریخی و از نقاط دیدنی استان بوشهر در جنوب ایران است.
این بنای ارزشمند و استوار که به دژ برازجان یا کاروانسرای مشیرالملک برازجان بزرگ شناخته میشود، فراروی میدان شهید چمران شهر برازجان قراردارد، که از سازههای باشکوه دوره قاجاریان بهشمار میرود و در سال ۱۲۸۸ قمری برابر با سال ۱۲۵۰خورشیدی و 1871 میلادی بنا به دستور یکی از نیکوکاران شیراز به نام حاج میرزا ابوالحسن خان مشیرالملک شیرازی با هزینهای برابر چهل هزار تومان به پول آن زمان ساخته شدهاست.
سازنده این ساختمان حاج محمد رحیم شیرازی سازنده پل مشیر و کاروانسرای دالکی است که به روش استادانهای دست به ساخت این ساختمان به روال معماری زندیه زدهاست.دارای چهار برج میباشد
مساحت: ۷۰۰۰مترمربع بازیربنایی برابر ۴۲۰۰مترمربع ؛ بلندی هربرج: ۱۲٫۷۰متر ؛ شمار اتاقها: ۶۸ باب
این دژ تا دیرگاهی به عنوان زندان کاربری داشت و در سال ۱۳۶۲ به شماره ۱۶۳۸ به عنوان یک اثر ملی به ثبت رسیدهاست. این دژ دارای سنگرهای دیدبانی میباشد که در کانون شهر و برای رویارویی با دشمنان ساخته شده بود.
معماری درونی راهرو کاروانسرای مشیرالملک
کاروانسرای مشیرالملک روی همرفته دارای ۶۸ باب اتاق و حجره بوده که به دلیل تغییر کاربری آن در دورههای بعدی، شمار اتاقها کم یا زیاد شدهاند.
دژ برازجان از سال 1300 کابرد نظامی و انتظامی داشته و برای مدتهای طولانی زندان شهربانی بوده. بعد از کودتای 28 مرداد سال 1332 به دلیل هوای اغلب گرم و غیر قابل تحمل برازجان زندانیان چپ و جبهه ملی به این زندان اعزام شدند.
مهندس مهدی بازرگان ؛ شمس الدین امیر علائی ؛ احمد انهاری ؛ دکتر یدالله سحابی ؛ دکتر محمد مهدی جعفری ؛ ، محمد علی عموئی و دهها تن دیگر از جمله کسانی هستند که در این دژ، زندانی بودهاند. در حال حاضر مدتهاست برای تاسیس نخستین موزه شهر برازجان تحت تعمیر قرار دارد.
نمایش گالری در اندازه بزرگ
خیلی ممنون برای این عکسه و گزارش جالب. در ضمن به فکرم رسید که کلمه «دژ» و «dungeon» احتمالا به هم ربط دارند.
ممنون جهانشاه عزیز در برخی دوره های تاریخی دژ برازجان عملا به قول شما dungeon و یا سیاهچاله بود.هیچزندانی امید به زنده بیرون رفتن نداشت.من عمدا در فصل گرما رفتم تا درد ورنجی را که زندانیان در هوای داغ برازجان تحمل میکردند اندکی تجربه کنم. احتمالا محمد علی عمویی عضو دفتر سیاسی حزب توده ایران با 96 سال سن تنها زندانی جان به در برده زندان برازجان باشد
با سپاس جناب مرادی برای تهیه این گزارش و عکسهای جالبش . موفق و سلامت باشید
ممنون خادم عزیز برخی از این فاتحان دژ برازجان بعد از انقلاب در سنین بالا دستگیر و اعدام شدند از جمله رضا شلتوکی که در اولین عکس با زیرپوش رکابی ایستاده است.در دهه ۱۳۶۰ همراه عده آیی دیگر اعدام شد.یادش گرامی
بسیار جالب بود آقای مرادی عزیز. برای چون منی که ۴ سال دوران کارشناسی مدام بین شیراز و بوشهر در رفت و آمد بودم ( درکسوت دانشجوی دانشگاه خلیجفارس بوشهر)، حس اون گرما از تماشای طاق و آجرها هم به صورتم میخوره و حیف که هرگز متوجه همچین مکان تاریخی نشدم. درود بر شما که همتی اینچنین ستودنی دارید.
درست در ورودی برازجان از سمت شیراز پل شکسته مشیر قرار دارد.تا اوایل دهه ۵۰ قابل استفاده بود.زندانیان تا همین پل امید به بازگشت داشتند وقتی از پل و رودخانه دالکی رد می شدند دیوارهای بلند وقطور زندان در انتظارشان بود.یک خانواده مهربان افغان کمک ام کردند از رودخانه رد شده و روی پل شکسته مشیر راه بروم و صدای نفس های زندانیان را بشنوم. ممنون از کامنت