سفرنامه یوهان اشترویس

این کتاب سفرنامه و ماجراهای برده‌ای هلندی در دوره شاه سلیمان صفوی است که با ترجمه ساسان طهماسبی به تازگی از سوی انتشارات امیرکبیر راهی بازار نشر شده است.

یوهان اشترویس دریانورد هلندی در ناوگان تزار روسیه، در دریای خزر مشغول به کاربود؛ اما به دلیل شورش قزاق‌ها، به سوی ایران گریخت و در مرزهای ایران، به دست تاتارها اسیر و در ایران به بردگی فروخته شد. دو سال از عمرش را در ایران سپری کرد و در این مدت، برده‌ی دو بازرگان ایرانی بود و مدتی را نیز در خانه سفیر لهستان اقامت داشت تا اینکه کمپانی هند شرقی هلند او را از بردگی نجات داد و ایران را ترک کرد.

سفرنامه وی درباره ماجراها، خاطرات و سفرهایش در ایران دوره‌ی شاه سلیمان صفوی است و درباره ‌اوضاع برده‌ها، سبک زندگی مردم و اوضاع اجتماعی و اقتصادی ایران عصر صفوی، به ویژه مناطق شمالی و شمال غرب ایران و شهرها و روستاهای مسیر سفر وی از شهر شمالی تا بندرعباس اطلاعات ارزشمندی دارد. علاوه بر شهرهای دربند و شمالی که در این سفرنامه به طور مفصل توصیف می‌شوند، سایر شهرها و روستاهایی که اشترویس در سفر از اردبیل تا گمبرون دیده است، بخش‌هایی از سفرنامه را به خود اختصاص داده‌اند. موقعیت جغرافیایی، آب و هوا، وضعیت استحکامات، تجارت و کشاورزی تمام این شهرها و روستاها با جزئیات درخور تحسین بیان شده‌اند. گزارش‌های اشترویس در مورد وضعیت راه‌های تجاری، کاروانسراها و مسافت‌ها بسیار دقیق و کم ‌نظیرند. تمام جاده‌ها و کاروانسراهایی که از اردبیل تا گمبرو ندیده است با دقت و جزئیات بسیار، توصیف می‌کند و تصویر بسیار گویایی ارائه می‌دهد.

نوشته‌های او در مورد مراسم عاشورا، قربانی‌کردن شتر در قزوین، جشن‌های مذهبی ارامنه و باورهای دینی زرتشتی‌ها حاوی نکاتی جالب‌ توجه و در مواردی منحصر ‌به ‌فرد است. گزارش کم‌نظیر جمع‌آوری دختر برای شاه سلیمان صفوی، توصیف واکنش مردم در مقابل این جریان از امتیازات برجسته این سفرنامه به شمار می‌آید. این سفرنامه از منظر روابط خارجی گزارش‌های جالب‌ توجهی در مورد روابط ایران با کشورهای روسیه، لهستان، هند و همین ‌طور قزاق‌ها و تاتارهای داغستان ارائه می‌دهد. وضعیت کمپانی هند شرقی و سایر اروپایی‌ها در اصفهان نیز از جنبه‌های شایان توجه این سفرنامه است.