ایلکای

۱- این آثار هنری واقعا شاهکارند. به صریح ترین بیانِ ممکن ، ماهیت حقیقت را بیان میکنند. اینکه حقیقت، فقط از دور خیلی تر و تمیز و یکپارچه است. خیلی مشخص و معلوم است. نزدیک تر که میشوی میبینی ای بابا! این حقیقتِ عزیزی که دنبالش بودیم که زیادی درب و داغان و بهم ریخته و نامرتب است که! 

۲- بله! چهرۀ حقیقیِ حقیقت همین است که میبینید. اصلا مهم نیست این حقیقت، یک حقیقت تاریخی باشد، علمی باشد، فلسفی باشد یا حقیقتی باشد در مورد شخصیت آدمها. حقیقت، متاسفانه هیچ اهمیتی به ما آدمها نمی دهد و هیچ وقت خودش را مرتب نمیکند. همیشه شلخته بوده، شلخته هست و به نظر می رسد شلخته هم خواهند ماند.

۳- و این اصلا برای ما خبر خوبی نیست. برای ماهایی که در فرهنگِ زودانزالِ تکنولوژیک داریم رشد میکنیم. فرهنگی که «تد تاک» برایش خیلی جذاب است، که یک فیلسوف یا دانمشند بیاید و در عرض چند دقیقه دستاوردهای ده ها سال کار و تحقیقش را به عرض ما برساند و ما سرشار بشویم و عشق کنیم که کلی به دانشمان اضافه شده است. فرهنگی که اصلا حال و حوصله ی جر و بحث ندارد. فقط دنبال پاسخ نهایی است. دنبال پاسخِ سرراستِ نهایی است، در حالی که هیچ پاسخِ سرراستِ نهایی‌ای وجود ندارد.
 
۴- و درست در همین لحظه است که دو گروه با دو پرچمِ به ظاهر مخالف، که ظاهرا هم به خون یکدیگر تشنه اند، وارد صحنه می شوند. بله! آنها که دست اندکار ترویج خرافه اند و آنها که دست اندر کارِ ترویج علم اند!

البته قبل از آنکه مرا متهم کنید بگویم که منظورم همۀ مروجان عزیز علم نیستند. ولی اغلب شان (که خیلی‌هاشان را می‌شناسید)، دست کم در فضای فانتزیِ اینستاگرامِ فارسی مشمول این تحلیل من می شوند. 

یک گروه دارد خرافه رواج می دهد و گروه دیگر علم. واقعا چگونه ممکن است اینها یکسان باشند؟ چگونه ممکن است در یک تیم باشند؟

۵- جواب خیلی ساده است: هر دوی اینها دارند چهرۀ کثیف و شلخته و نامرتبِ حقیقت را از شما پنهان میکنند. هر دویشان دست اندکارِ مونتاژِ یک حقیقتِ جعلی اند. که خیلی تر و تمیز است، خیلی سر راست است، خیلی جذاب است. عین میوه های پلاستیکی که خیلی تر تمیزند، ولی خوشمزه نیستند! فاقد عطر و طعم اند.

۶- درست است که محتوایِ این دو گروه اصلا شبیه هم نیست. یکی دارد از انرژی های کهکشانی و جذب ثروت می گوید، دیگری از کوانتوم و فیزیک کلاسیک و زیست شناسی. اما منطقِ هر دو یکسان است. هر دو میخواهند پیچیدگی ها را دور بزنند، میخواهند طفلِ شلختۀ حقیقت را رها کنند و عروسکِ تر و تمیز خودشان را به شما قالب کنند.

۷- یکی می گوید فلان عدد را بنویس تا پولدار بشوی و به این ترتیب کل پیچیدگیهای عجیب و غریب روابط اقتصادی و راه انداختن کسب و کار و پول در آوردن را برایتان دور می‌زند. دیگری هم برای مثال می گوید مسئلۀ آگاهی حل شده است. دانشمندان اثبات کرده اند آگاهی چیست، خدا نیست یا هست، و از این قبیل حرفها. و کل پیچیدگی های فلسفی و دعواهای علمی را برایتان دور می زنند.

تصمیم اما با شماست. حقیقتِ شلخته را انتخاب میکنید یا این عروسک بزک کردۀ تر و تمیز را.