... و آغاز یک دگرگونی بزرگ در وضعیت زنان جهان*

          این روزها موضوع اول بیشتر رسانه های سرشناس جامعه ی آمریکا، مساله «آزار جنسی» ست؛ يعنی یکی از مهم ترین مسایلی که عمدتا در ارتباط با زنان است اما، تا همین چند ماه اخیر، این چنین، ويژگی های آن باز و آشکار نشده بود. اکنون کار به جایی رسیده که مساله ی «آزار جنسی»، به ويژه در محیط کار، برای بسیاری از مردمان آمریکا چنان اهمیتی پیدا کرده که مبارزه  با آن به جنبشی گسترده تبدیل شده است؛ به طوری که رسانه ها اکنون به موارد «آزارهای جنسی» گوناگونی می پردازند که از سی - چهل سال پیش به این طرف از سوی افراد سرشناس و حتی سیاستمداران صورت گرفته است. در اين ميان زنانی که تا دیروز یا «شرم» داشتند تا بصورت علنی اعلام کنند که مورد آزار  جنسی قرار گرفته اند، و یا حتی آنها که در دادگاه ها بی سر و صدا پول گرفته بودند تا صدا بلند نکنند، داوطلبانه می آیند و در رسانه ها جزیبات رنج هایی را که از این آزارهای جنسی کشیده اند برای عموم شرح می دهند.

چرا مساله «آزار جنسی» به تازگی در آمریکا مطرح شده است؟

          اگر چه دو پدیده ی عظیمِ «رنسانس» و «انقلاب صنعتی» در اروپا توانست زن را، که قرن ها - زیر فشار نابرابری ها - شباهتی نزدیک به بردگان داشت، به عنوان انسانی صاحب اراده و حق و حقوق شناسایی کند، اما دوران مبارزات مستمر خود زنان، در کشورهای پیشرفته، برای به دست آوردن آن چه که اکنون ما آن را به عنوان برابری زن و مرد می شناسیم، حدود دویست و چهل پنجاه سال بیشتر عمر ندارد.

          در واقع زیر سایه دموکراسی، و به ويژه «جدایی مذهب از حکومت»، در این کشورها بود که زن ها توانستند از نظر قانونی تقریبا به همه ی حقوقی که مردها صاحب آن هستند، برسند. و بیشترین اين توفیق ها در طول قرن بیستم به دست آمد. اما، متاسفانه، از آن جا که همیشه بين مناسبات و قوانين جدید و سنت ها و ارزش های کهنه ی مسلط بر جامعه فاصله ای زمانی وجود دارد هنوز نه زنان توانسته اند از برخی حقوق قانونی خود بهره مند شوند، و نه مردان توان پذیرش برخی از قوانین مربوط به زنان را پیدا کرده اند. هنوز سنت ها و ارزش هایی کهنه، زنان را از حق طلبی باز می دارد، چرا که بسياری از اين نابرابری ها و آزارها یا با «آبرو»یی، که ساخته ی تعصبات مذهبی و سنت های کهنه است، در ارتباط قرار می گیرند و  یا از آنجا که قدرت های قضایی، اقتصادی، و سیاسی موجود همچنان بیشتر در دست مردان است، حقوق قانونی زنان بی سر و صدا پایمال می شود. بدتر از همه این است که به دلیل سکوت زنان آزار ديده بیشتر مردمان، چه زن و چه مرد، از وجود قوانین حق و حقوق زنان در رابطه با اينگونه امور بی خبرند.

نمونه هایی از آزار جنسی در محیط کار که قابل شکایت است:

- نزدیک شدن فیزیکی بیش از حد، و هر گونه لمس بدنی نامناسب

- طرح جوک و شوخی توهین آمیز و یا زننده ی جنسی، که به طور کلی موجب می شود به زنی که مقابل شما نشسته توهین شود

- استفاده از عبارات و جملات تحقیر کننده در مورد جنسیت

- فرستادن ایمیل‌های حاوی مطالب، تصاویر و یا مضامین سکسی

- درخواست یا پیشنهاد جنسی، توصیف ها و نظرات جنسی یا معذب کننده درباره شکل یا کیفیت اعضای بدن

- نشان دادن تصاویر سکسی

-  استفاده از عبارات و جملات تحقیر کننده در مورد جنسیت فرد

- طرح سوالات جنسی و یا سوال در مورد کیفیت، نوع رفتار جنسی یا جهت گیری جنسی فرد،

- دادن وعده ی ارتقای شغل و گرفتن کار بهتر در ازای برقراری تماس یا رابطه جنسی

- تهدید به اخراج از کار یا گرفتن مزایای کاری مانند اضافه حقوق و مرخصی در صورت عدم تمایل برقراری تماس یا رابطه جنسی.

بی خبری از قوانین مربوط به آزار جنسی

          در حالی که بیشتر مردمان از قوانین شدید «تجاوز جنسی» و آزارهای جنسی در کوچه و خیابان و خانه با خبرند، بسیاری هنوز از قوانین آزار جنسی در محیط کار و فعالیت های اجتماعی آگاه نيستند. مثلاً، همه می دانند اگر مردی بیگانه در کوچه و خیابان به زنی تجاوز کند، یا حتی مردی از ميان دوستان و آشنايان دست به چنين تجاوزی بزند بر اساس قوانین کشورهای پیشرفته، اين عمل می تواند مجازاتی از چند سال زندان تا حبس ابد داشته باشد. حتی اگر شوهری، بدون موافقت همسرش، به زور با او تماس جنسی برقرار کند اين عمل «تجاوز» شناخته می شود و مجازات دارد.

          تا کنون اما حتی افراد شناخته شده نيز یا نمی دانسته اند که برخی از رفتارهای آن ها «آزار جنسی» شناخته می شود و یا خبر نداشته اند که قوانین و مجازات هایی برای این آزارهای جنسی شان وجود دارد. مثلا «فرانکن» یکی از کمدین های معروف آمریکایی که اکنون نماينده ی مجلس سنای امريکا است، این روزها به این دلیل متهم به آزار جنسی شده که وقتی خانم همکارش پس از اجرای يک برنامه ی سخت، با لباس و کلاه گوشه ای به خواب رفته بوده او، در مقابل همکاران دیگرشان، دستانش را (بدون لمس) دور سینه های او حلقه می کند و از عکاس می خواهد که از این ژست مضحک او عکسی بگیرد. و این عکس سندی برای وارد کردن اتهام «آزار جنسی» به او شده است. البته اين خانم گفته است که فرانکن سال ها با رفتار و حرف های خود او را آزار می داده و او از ترس از دست دادن کارش اعتراض نمی کرده است.

          حال می توان پرسيد که اگر این آقا (در آن زمان) می دانست که اين عکس انداختن شوخی مانند هم از نظر قانونی جرم شناخته می شود آیا حاضر بود در مقابل همکاران اش این کار را انجام داده و سندی برای محکومیت خود به دست شاکی دهد؟

          یا عجیب ترین مورد این بی خبری در مورد رییس جمهور پیشین آمریکا، پرزیدنت بوش پدر، است که خبرش در همین روزهای بالا گرفتن کمپین های مربوط به مبارزه با آزار جنسی منتشر شده است. دو هنرپیشه آمریکایی، جوردانا گرولنیگ و هیتر لیند، گفته اند که جرج بوش پدر، در مراسم عکس انداختن هنرپیشه ها با او شوخی نامناسبی کرده و به آن ها «دست درازی» کرده است. (در اين مورد بايد دانست که هر نوع لمس کردن غیر معمول مثل فشار دادن، تنگ بغل کردن، نیشگون گرفتن می تواند معنای دست درازی را داشته باشد).

          در واقع درست است که پرزیدنت بوش 95 سال دارد، و به بیماری پارکینسون مبتلاست و، به گفته ی پزشکان، برخی از رفتارهایش عمدی نیست اما، به طور قطع اگر او یا همسرش که در آن لحظه با او بود، می دانستند که احتمالا شوخی نامناسب با زنی و یا دست زدن به بدن او «آزار جنسی» شناخته می شود، این اتفاق نمی افتاد. البته، در اين رابطه، سخنگوی جرج بوش بلافاصله با انتشار بیانیه ای رفتار رییس جمهوری پیشین آمریکا را نشانه ی شوخ طبعی وی دانسته و از طرف بوش از خانم های هنرپیشه عذرخواهی کرده است.

          طبعاً، بی خبری از قانون دلیلی بر برائت از جرم نیست، اما در عين حال می توان گفت که این نوع «آزار جنسی» آنقدر در جامعه تکرار شده که، به اصطلاح، قبح آن از بین رفته و به صورت یک عادت درآمده است. اما بسياری از اين اعمال نمی توانسته از سر بی خبری یا تصادفی باشد؛ مثل عمل افرادی چون «هاروی واینستین» - کارگردانی که ده ها زن هنرپیشه از او شکایت کرده اند -، و یا افراد دیگری در هالیوود و یا سیاستمداران باهوش و برجسته ای چون پرزیدنت کلینتون، که هنوز زنانی در صف شکایت از او ایستاده اند، و یا آقای مور، که اخیراً برای سناتوری کاندید شده است.

اما زنان آزار جنسی ديده چقدر می توانند مقصر باشند؟

          یقینا افرادی که با وقاحت و گستاخی و بی ترس از مجازات دست به آزار جنسی زنان در محیط کار می زنند، کاملا با افراد مزاحم و یا بیماری که در کوچه و خیابان و یا حتی در خانه ها به آزارهای جنسی زنان می پردازند تفاوتی عمده دارند. این افراد، به دلیل بالا بودن پست و مقامی که داشته اند، خیال شان راحت است که یا زنان جرات اعتراض نخواهند داشت و یا آن امتیازات مقامی، مالی و شغلی که زنان در قبال آزار جنسی دریافت می کنند آنقدر ارزش دارد که بخاطرش صدایشان در نیاید.

          در نتيجه، آن ها علاوه بر این که زنان را آزار جنسی می دهند عملاً شایستگی، تخصص و دانش زنان را  ناکارآمد می سازند. آن ها به زن ها  به طور واضح و روشن می گویند: «تن تو، برای منِ رییس اداره، یا کارگردان سینما، یا نماینده ی کنگره و فرماندار و رییس جمهور و غیره بیش از شایستگی در کار و تخصص و دانش اهمیت دارد.»

          در این میان متاسفانه سکوت زنان نیز سبب شده که اصل شایسته سالاری در ارتباط با زنان در بسیاری از جاها در سایه قرار گیرد. یعنی زنی که می تواند با تن خودامکانات مالی و یا امتیازاتی کاری کسب کند، طبعا بیش از آن که به بالا رفتن دانش و تخصص خود در کاری که انجام می دهد فکر کند، به دلبری از روسا و کارفرمایان خويش فکر می کند. در این میان، زنانی بیشتر آسیب می بیند که حاضر نیستند به هیچ قیمتی خود را «به فروش» برسانند. و این سکوت، به ويژه از جانب برخی که حتی «به مرگ تهدید می شوند»، اگرچه از نظر قانونی جرمی را متوجه آن ها نمی کند، اما به طور قطع از نظر اخلاقی و در چارچوب برابری خواهی اشتباه بزرگی است که اثرات مخربی برای خود زنان دارد.

جنبشی که زندگی زنان را دگرگون خواهد کرد

          اگر چه بلند شدن سر و صدای اخیر «آزار جنسی در محیط کار» در آمریکا ابتدا از دو سال پیش و با شکایت یک زن از «بیل کازبی»، هنرپیشه تلویزیون و سینما، آغاز شد اما، به نظر من، شروع واقعی جنبش مبارزه را بايد در ارتباط با اخراج «بیل اورایلی»، یکی از مهمترین برنامه گذاران تلویزیونی، دانست

          آن گونه که نشریات می گويند، در گذشته او و تلویزیون فاکس، بخاطر اعمالی که نوعی آزار جنسی تلقی شده، و برای ساکت کردن زنان آزار ديده چندین میلیون دلار پرداخته و خیال خودشان را راحت کرده اند؛ اما در ماه های اخير گروهی از زنان برابری خواه آمریکایی به سراغ شرکت های تبلیغاتی رفته و از آن ها خواسته اند تا با قطع آگهی های خود از تلویزیون فاکس جلوی ادامه کار اورایلی را بگیرند. آنها در کار خود موفق شدند، یعنی 50 شرکت عظیم به فاکس نیوز اخطار کردند که اگر به کار اورایلی خاتمه ندهند آگهی هایشان را به این تلویزیون قطع خواهند. کرد. و پس از اين پيروزی بوده که زنان ديگری یکی پس از دیگری سکوت را شکسته اند.

          اکنون«جنبش حذف آزار جنسی» چنان بالا گرفته که، افکار عمومی را به شدت متوجه خود کرده است. طبیعی ست که این وضعیت سبب خواهد شد تا مردان متجاوز در محیط کار عقب نشینی کرده و برای حفظ موقعیت خودشان هم که شده، محیط کار را برای زنان امن نگاه دارند. و طبیعی ست که در چنان فضایی زنان بهتر و راحتر می توانند کار کنند و به شایستگی ها و دانش و تخصص خود بیشتر بپردارند.

و در عین حال این جنبش به طور قطع خواهد توانست چون همه ی جنبش های دیگر مربوط به حقوق زنان، اثرات و نتایج مثبت و درخشانی در زندگی کل زنان جهان داشته باشد.

شکوه میرزادگی
20 نوامبر 2017

*این مطلب صرفا در ارتباط با موضوع «آزار جنسی» در آمریکا و در کشورهای پیشرفته ای نوشته شده است که در مورد زنان قوانینی امروزی و دموکراتیک دارند و، در نتيجه، به کشورهایی چون ایران که زنان شان هنوز در پی بدست آوردن ساده ترین برابری های حقوقی خود هستند، ربطی ندارد. قصه آن ها بسیار مفصل تر از این حرف هاست و من، در مطالبی دیگر، جداگانه به آن خواهم پرداخت.