طرحی از revo_posters
سروش و بدن هنرپیشه‌ای که عرصه «ستیز» شد
ندا سانیج، بی بی سی
بدن بازیگر زن ایرانی که ده سال پیش باعث بحث و جدل فراوان در جامعه ایرانی شده بود، بار دیگر با سخنان عبدالکریم سروش، متفکر دینی، به عرصه عمومی بازگشت. این بار به جای گلشیفته فراهانی، نوک تیز پیکان بیشتر به سمت آقای سروش است که متهم به «زن‌ستیزی» شده است.
عبدالکریم سروش که از او به عنوان یکی از شناخته‌شده‌ترین «نواندیشان دینی» معاصر یاد می‌شود، چند روز پیش به تندی از نشست مخالفان جمهوری اسلامی در دانشگاه جرج تاون واشنگتن انتقاد کرد و هشت چهره حاضر در این نشست را پررو، تجزیه‌طلب، بی‌لیاقت، هیچ‌کاره و فاقد تعهد، طهارت و تقوا خواند و همه را به «پهن کردن بساط رهبری» متهم کرد.
انتقاد کلی عبدالکریم سروش این بود که هشت چهره حاضر در نشست جرج تاون، توانایی و شایستگی لازم را ندارند و باید انقلاب زن زندگی آزادی از داخل ایران و توسط افرادی مثل میرحسین موسوی و محمد خاتمی و مصطفی تاجزاده و مولوی عبدالحمید هدایت شود.
اما در میان این سخنان تند، آنچه جنجالی‌تر شد، حمله او به گلشیفته فراهانی به دلیل «برهنگی» بود.
او در سخنرانی مرکز اسلامی و فرهنگی شمال کالیفرنیا درباره خانم فراهانی گفت: «یکی از آنها که تا امتحان نداد و سرتاپا برهنه نشد، او را به درون خانواده هنری نپذیرفتند.»
اشاره آقای سروش به انتشار عکس گلشیفته فراهانی در سال ۲۰۱۲ در مجله فیگارو بود.
بیشتر واکنش‌ها به این سخنان آقای سروش در میانه جنبشی که شعارش «زن، زندگی، آزادی» است، انتقادهای تندی بود که باب نقدهای گسترده‌تر از آقای سروش و جریان روشنفکری دینی را گشود.
البته آقای سروش در پاسخ به بی‌بی‌سی فارسی اتهام «زن‌ستیزی» را رد کرد و گفت: «من عمل نامحترم شخص محترمی را نکوهش کرده‌ام و آشکارا آن کار را ناشایسته دانسته‌ام و اکنون هم سیاست‌ورزی ایشان را به خاطر آن کار، بی‌آینده می‌بینم و یقین دارم که جامعه ایران چنین کسی را با چنین کارنامه‌ای به دایره سیاست راه نخواهد داد. لذا ناصحانه و پدرانه به مصلحت ایشان می‌دانم که دامن از سیاست برچینند و همچنان یک هنرپیشه محبوب باقی بمانند.»
گلشیفته فراهانی خود در نشست «آینده جنبش دموکراسی ایران» در دانشگاه جرج تاون آمریکا گفته بود که اهل سیاست و به دنبال «سهم و جایگاهی از این انقلاب» نیست و فقط می‌خواهد صدای معترضان داخل ایران باشد.
آیا گلشیفته فراهانی در جامعه هنری پذیرفته نشده بود؟
یکی از انتقادها به آقای سروش، حمله به شخص گلشیفته فراهانی به جای نقد نظراتش بود. بسیاری یادآوری کردند این ادعا که خانم فراهانی قبل از عکس برهنه در جامعه هنری پذیرفته نشده بود، ادعای غلطی است.
مینا خانی، رقصنده فمینیست در آلمان به بی‌بی‌سی می‌گوید: «گلشیفته اتفاقا در زمانی که در سینمای سورئال ایران (به خاطر حجاب اجباری) کار می‌کرد، در سینمای جهان شناخته و پذیرفته شده بود. حرکت برهنگی او در آن ویدیوی فیگارو هم جدای از بحث‌هایی که در فضای ایرانی ایجاد کرد، در فضای غربی آنقدر جدید و عجیب نبود که بخواهد تغییر خاصی در جایگاه هنری او ایجاد کند.»
گلشیفته فراهانی چند سال قبل از آنکه عکسش در مجله فیگارو منتشر شود، در سال ۲۰۰۸ با بازی در فیلم مجموعه دروغ‌ها ساخته ریدلی اسکات، و در کنار لئوناردو دی کاپریو، وارد سینمای هالیوود شد. او اتفاقا به خاطر حجاب نداشتن در تریلر تبلیغاتی فیلم و تهدیدهای وزارت اطلاعات و مقام‌های جمهوری اسلامی ایران ابتدا ممنوع‌الخروج و سپس مجبور به ترک کشورش شد.
علی کشتگر، فعال سیاسی چپ هم در سایت گویا در مطلبی به صحیح نبودن این موضوع اشاره کرده و گفته بر فرض که هنرمندی «از سر تا پا برهنه» شود، باز حق دارد علیه استبداد مذهبی مبارزه کند و دکتر سروش باید به مضمون گفته‌های او بپردازد.
سروش: عملش قبیح است
فاطمه شمس، نویسنده، پژوهشگر و استاد ادبیات فارسی در دانشگاه پنسیلوانیای آمریکا، «مشکل» سخنان آقای سروش را نگاه قضاوت‌گر او به گلشیفته فراهانی می‌داند: «کلمه محترم یا همان حرمت و احترام در زبان فارسی به معنای حرمت نهادن بر چیزی یا کسی به منظور دنباله‌روی از آن ارزشها و پاسداری از آن‌هاست. وقتی آقای سروش کار گلشیفته فراهانی را یک عمل نامحترم توصیف می‌کند، یعنی دارد آن کار را بر اساس یک رشته ارزشها و هنجارها - در این زمینه خاص ارزش‌های مذهبی و سنتی- قضاوت می‌کند.»
خانم شمس در گفت‌وگو با بی‌بی‌سی این پرسش را مطرح می‌کند: «ایشان بر اساس ارزش‌های خود دارند یک جامعه را داوری می‌کنند. ولی مشخص نکرده‌اند که با کدام معیار و ابزار و نظرسنجی به این نتیجه رسیده‌اند که اکثریت جامعه ایران تلقی نامحترمی از رفتار گلشیفته داشته‌اند؟»
عبدالکریم سروش در پاسخ به انتقادهایی که مطرح شده، از نگاه خود دفاع می‌کند و می‌گوید: «سر تا پا برهنه شدن و بدن عریان خود را مقابل چشمان جهانی به نمایش نهادن (حتی اگر مردی چنین کند)، کاریست که مورد تقبیح کثیری از عقلای عالم است و لذا چنین کاری نمی‌کنند (از جمله عامه دینداران که نیم بیشتر عقلای جهان را می‌سازند و نیز بسیاری از علمای اخلاق) و لذا در تقبیح عمل خانم فراهانی (نه شخص خانم گلشیفته فراهانی) کاری غیرعقلایی و خردناپسند صورت نگرفته است.»
آقای سروش همچنین تاکید می‌کند که نگاه زن‌ستیزانه ندارد و این را قبلا هم ثابت کرده است: «حدیث زن‌ستیزی، مبالغه مستعاری است که لقلقه زبان برخی کسان شده است. اولا نقد و نکوهش ستیزه کردن نیست. ثانیا من به گواهی سخنرانی‌های عدیده‌ای که داشته‌ام، از حامیان خیزش مبارک زن زندگی آزادی و از کهنه مبارزان علیه استبداد دینی بوده‌ام. ثالثا فرض کنید من با خانم فراهانی به خاطر عملی مذموم ستیزه کرده‌ام ( که نکرده‌ام). آیا این زن‌ستیزی است؟ یعنی با همه زنان ستیزیده‌ام؟ این چه منطقی است؟ پس شما هم که سخن مرا نکوهش می‌کنید، مردستیزید چون من مرد هستم، بلکه انسان‌ستیزید چون من انسانم.»
او قضاوت را حق خود می‌داند و در پاسخ به کسانی که گفته‌اند کار گلشیفته به خودش ارتباط دارد، می‌گوید: «این هم سخن نادرستی است. ایشان کاری علنی و در معرض انظار عموم کرده است، نه اینکه در خلوت برهنه شده باشد. و لذا عامه مردم حق داوری در باب کار ایشان دارند. اینان که بر طبق زن‌ستیزی می‌‌کوبند، از قضا ذهنیتی جنسیتی دارند و همه‌چیز را می‌خواهند به آن ربط دهند و از آن بیاویزند و با دیگران درآویزند.» >>>
نظرات