آسو:
امیر بهاری
مرگ فرامرز اصلانی پایان حیات یکی از تأثیرگذارترین چهره‌های موسیقیِ مردم‌پسند ایرانی بود. خواننده، ترانه‌سرا و آهنگسازی که از نسل قبل از خود چندان تأثیر نپذیرفت اما بر موسیقیِ پاپِ پس از خود تأثیر چشمگیری داشت. در این مقاله با تمرکز ویژه بر آلبوم «دلمشغولی‌ها»/«اگه یه روز»، که در سال ۱۳۵۶ منتشر شد، به جایگاه او در بستر موسیقیِ پاپِ فارسی می‌پردازیم.
اصلانی زمانی در موسیقی ایران مطرح شد که بساط انتشار صفحه برچیده شده بود. وقتی در اوایل دهه‌ی ۱۳۵۰ پای کاست به شکل غیرقانونی به فضای موسیقیِ ایران باز شد، بازار صفحه کمی تهدید شد و به مرور زمان به علت رواج سیستم‌های پخش کاست و قیمت ارزانِ کاست که حداقل می‌شد پنج برابر صفحه‌های متداول در آن ترانه جا داد، صفحه به‌تدریج به محاق رفت. حسن شماعی‌زاده در مصاحبه‌ای در سال ۱۳۵۲ به تأثیر منفیِ انتشار کاست‌های غیرقانونی بر اقتصاد بازار موسیقی اشاره می‌کند و می‌گوید «هفده کمپانی صفحه‌پراکنی» در حال تعطیل شدن هستند.[1]
نوار کاست در عمل از سال ۱۳۵۴ بازار موسیقی را در دست گرفت. ماجرای صفحه و کاست و وکیل‌کِشیِ ناشرانِ صفحه برای مقابله با متخلفان کاست در دهه‌ی ۱۳۵۰ ماجرای مفصلی است، اما قصدم از اشاره به این ماجرا این بود که بگویم صنعت موسیقیِ ایران از صفحه‌های عموماً ۴۵ دور (احتمالاً هفت اینچی که تنها می‌شد روی هر طرفش یک ترانه ضبط کرد) به کاستی رسیده بود که دست‌کم هر طرفش باید با ۵ ترانه پُر می‌شد. حالا ناشر برای انتشار یک کاست باید از چند هنرمند چند ترانه می‌خرید تا یک کاست تکمیل شود. در آن زمان هنوز «آلبوم» در مفهوم هنری آن مطرح نشده بود ــ فرهنگی که از دهه‌ی ۱۹۶۰ (برابر با ۱۳۴۰) با آلبوم‌های گروه‌هایی مثل بیتلز به وجود آمده بود که مجموعه‌ای از چند ترانه‌ی خود را روی صفحه‌های ۳۳ دورِ ۱۲ اینچیِ زمان‌دار منتشر می‌کردند هنوز به ایران راه نیافته بود. مفهوم آلبوم در موسیقی از اواسط دهه‌ی ۱۹۶۰ میلادی شکل گرفت اما بیش از یک دهه طول کشید تا به ایران رسید.
بجز مجموعه‌هایی که در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان منتشر می‌شد، در فضای موسیقیِ باکلام عامه‌پسند، آلبوم از حدود سال ۱۳۵۴ با جاافتادن کاست در بازار موسیقی رواج یافت، هرچند این کاست‌ها اغلب مجموعه‌ی ترانه‌های چند خواننده یا در بهترین حالتِ ممکن دو خواننده بودند. اگر هم کاستی از یک خواننده منتشر می‌شد، بخش عمده‌ی آن حاصل گردآوریِ تک‌آهنگ‌هایی بود که قبلاً از او در قالب صفحه منتشر شده بود. در چنین شرایطی فرامرز اصلانی از راه رسید و مجموعه‌ی «دلمشغولی‌ها» را منتشر کرد ــ ده ترانه که انسجام فرمیِ ساختاری و محتوایی دارند. درست است که پیش از این مجموعه، آلبوم‌هایی در عرصه‌ی موسیقی پاپ ایرانی منتشر شده بود اما انسجام فرمی، سبکی و محتواییِ این آلبوم در دوران خود قابل توجه بود. در واقع، اگر از منظر سبک به موضوع نگاه کنیم، این آلبوم یکی از نخستین آلبوم‌های امضادار موسیقیِ مردم‌پسندِ ایرانی است که به‌شدت بر موسیقیِ پاپِ بعد از خود تأثیر می‌گذارد.
برو به آدرس
نظرات