مصطفی فرزانه، پشت دوربین، سر صحنه فیلمبرداری مستند «کوروش کبیر» در موزه لوور پاریس. این تصویر از ویژه‌نامه‌ای است که وب‌سایت هاشور و انجمن صنفی کارگردانان مستند ایران به کوشش رضا حائری در مورد او منتشر کردند
شبنم مجیدی, بی‌بی‌سی
در تاریخ سینمای جهان، جشنواره کن یکی از مهم‌ترین سکوهای معرفی فیلمسازان مستقل و جریان‌ساز بوده است. برای سینمای ایران، جشنواره کن نه تنها محلی برای دیده‌شدن، بلکه بستری برای تحسین و تایید نگاه‌های متفاوت، انسانی و شاعرانه فیلمسازان ایرانی بوده است.
مسیری که با تردید و با حضوری کمرنگ آغاز شد، و با وجود محدودیتها و فشارها، امروز به نقطه‌ای رسید که دو فیلم از داخل ایران همزمان در بخش مسابقه اصلی جشنواره کن حضور دارند.
نخستین گام‌ها: از حاشیه تا اعتبار جهانی
در دهه ۴۰ سینمای ایران زیر سلطه فیلم‌فارسی قرار داشت؛ آثاری عامه‌پسند، که اغلب به تعبیر امیرهوشنگ کاووسی از اولین منتقدان سینمایی ایران، از اندیشه و واقعیت‌های اجتماعی فاصله داشتند. در این میان، گروهی از فیلمسازان ایرانی که اغلب تحصیل کرده فرانسه بودند، با نگاهی تازه و تأثیرپذیرفته از موج نوی فرانسه و نئورئالیسم ایتالیا، زمینه‌ساز ظهور موج نوی سینمای ایران شدند.
مصطفی فرزانه، احمد فاروقی قاجار، فرخ غفاری، ابراهیم گلستان، داریوش مهرجویی ساموئل خاچیکیان و سهراب شهید ثالث از جمله پیشگامانی بودند که با رویکردی مدرن و متفاوت، سینمای ایران را از کلیشه‌های رایج فاصله دادند.
به گفته کارشناسان و منتقدان، در موج نوی سینمای ایران، سینمایی دغدغه مند پایه گذاری شد که هدفش جایگزینی و رواج سینمایی اجتماعی و واقع‌گرا به جای سینمای غیر واقعی فیلم‌فارسی بود؛ اما قدرت و نفوذ کمپانی‌های فیلم‌فارسی ساز به حدی بود که آنها توانایی به چالش کشیدن شان را نداشتند و غالبا این آثار فرصت نمایش چندانی بر پرده سینماها نداشتند یا حتی با نمایش، با اقبال کمی روبرو می شدند. فیلم‌های سهراب شهید ثالث به گفته منتقدان به دلیل آنکه عامه‌پسند و پرمخاطب نبود هرگز مورد توجه قرار نگرفتند.
اما راه دیگری برای تاثیرگذارتری وجود داشت، که هم باعث می شد آثار فیلمسازان ایران دیده و شناخته شود، هم فرصتی برای فروش این فیلم‌ها پیدا شود و هم راه سرمایه‌گذاری روی فیلم‌های آینده‌شان باز شود. و آن حضور در جشنواره‌هایی همچون کن بود.
این جشنواره پس از جنگ جهانی دوم رفته رفته به عنوان مهم‌ترین و معتبرترین جشنواره فیلم جهان شناخته شد و با حضور پیشگامان سینمای روشنفکری ایران در دهه ۶۰ میلادی، راه رسیدن دیگر آثار ایرانی به این جشنواره هموار شده.
نخستین حضور ایران در جشنواره کن به سال ۱۹۶۱ بازمی‌گردد؛ زمانی که فیلم کوتاه «کوروش کبیر» ساختهٔ مصطفی فرزانه به نمایش درآمد. احمد فاروقی قاجار به عنوان اولین ایرانی، جایزه جشنواره کن را در سال ۱۹۶۴ از طرف شورای عالی تکنیک این جشنواره برای فیلم مستند- داستانی «طلوع جدی» دریافت کرد. پس از آن فیلم «شب قوزی» از فرخ غفاری نخستین فیلم بلند ایرانی بود که در کن روی پرده رفت. این حضورها، اگرچه در حاشیه بود، اما زمینه را برای شکل‌گیری رابطه‌ای جدی‌تر میان جشنواره فیلم کن و سینمای ایران فراهم کردند.
فیلمسازان صاحب سبکی چون چون داریوش مهرجویی، فرشید مثقالی، بهمن فرمان آرا، نورالدین زرین کلک، بهرام بیضایی و امیر نادری دورهٔ تثبیت این جریان را رقم زدند؛ و فیلم‌هایی با نگاه اجتماعی و هنری تولید کردند که در جشنواره‌های جهانی بیشتر دیده شدند >>>
نظرات