سخنی چند با خوانندگان دربارهٔ این کتاب و مؤلف آن

خوانندگان عزیز این کتاب در حین خواندن آن در ضمن آنکه با تحقیقات عمیق مؤلف و اطلاعات پهناور او دربارهٔ تاریخ و فرهنگ ایران آشنا می‌شوند ممکن است از داوری‌های او دربارهٔ ایرانیان و بطور کلی دربارهٔ مشرق‌زمینیان دچار شگفتی و ناراحتی بشوند و چنین پندارند که او با مردم ایران و مردم مشرق دشمنی و عداوت دارد. به همین مناسبت می‌خواهم این نکته را معروض بدارم که علاقهٔ خاص نولدکه همچنانکه خود در مقدمهٔ کتاب اشاره کرده است به یونان قدیم و فرهنگ درخشان آن بوده است و همهٔ فرهنگ‌ها و حتی فرهنگ مسیحیت در نظر او جلوه و فروزندگی فرهنگ یونان باستان را نداشته است. با اینهمه، چون به معنی واقعی کلمه اهل علم بود به فرهنگ و ادب و تاریخ اقوام سامی و ایرانی، از لحاظ اینکه هرچه موضوع علم و معرفت انسان باشد قابل تحقیق و مطالعه است، پرداخت و خدمات گرانبهایی در کشف و تحقیق این موضوعات کرد. او هیچوقت احساسات و عواطف معنوی خود را در تحقیقات علمی مدخلیت نداد و اگر گاهی از شکست قیصران روم و پیروزی ایرانیان احساس ناراحتی می‌کند آن را در همان حد احساس نگه می‌دارد و هرگز در صدد قلب و دگرگون ساختن حقایق برنمی‌آید و از این لحاظ نولدکه حقیقتاً شایستهٔ احترام و تعظیم است که مقام علم را بالاتر از حد عواطف شخصی خود نگه می‌دارد. این نکته برای دانشجویان و فضلای جوان ما باید سرمشق باشد و بدانند که در عین آنکه احساسات قومی و دینی مورد احترام است احترام حقیقت بیشتر است. ما هم در میان ائمهٔ دین و هم در میان بزرگان علم و ادب خود کسانی داریم که چنین صفت عالی الاهی در آنان بود و به هنگام داوری میان مسلم و یهود و نصاری جانب حق را در نظر می‌گرفتند نه اعتقادات شخصی خود را. نولدکه سیاست‌های استعماری عصر خود را مردود می‌دانست و در اواخر عمر که دورهٔ ظهور موج نازیسم و نهضت ضد سامی در آلمان بود در نامه‌های خصوصی خود به دوستان از این امر اظهار تنفر می‌کرد. چنانکه در شرح حال او نوشته‌اند نولدکه از افکار انتزاعی و مجادلات فلسفی دوری می‌گزید و آنچه علمی و ثابت شدنی بود مورد علاقه‌اش بود نه نظریات و تئوری‌ها. با اینهمه به آثار ادبی انسانی و مخصوصاً یونان باستان سخت عشق می‌ورزید و از آثار جاویدان مشرق‌زمین به اشعار عرب جاهلی و شاهنامهٔ فردوسی علاقهٔ زیادی داشت و یکی از تحقیقات مهم او کتابی دربارهٔ «حماسهٔ ملی ایران» یا شاهنامه است که ترجمهٔ خوبی از آن به فارسی منتشر شده است.

عباس زریاب

لینک دریافت:

تاریخ ایرانیان و عرب‌ها در زمان ساسانیان