از ملک ادب حکم گذاران همه رفتند ... و ظالمان مانده اند 

در این سال و در فاصله کمتر از چهار ماه،  دو عزیز، یک دوست و دیگری همچون عمویی دوست داشتنی را از دست دادم. احمد شایگان، فرزند دکتر سید علی شایگان، وزیر فرهنگ و مشاور سیاسی دکتر محمد مصدق و دکتر هوشنگ  کشاورز صدر، محقق جامعه روستایی ایران و فرزند محمد علی کشاورز صدر،از  اعضا برجسته جبهه ملی ایران و استاندار گیلان و اصفهان در زمان حکومت دکتر مصدق از میان ما رفتند. هر دو چه انسان هایی بودند. با رفتن آنان  گویی یک مرحله از جوانی و شور و هیجان ما نیز سپری شد.

حیف که جوانان امروز کمتر این انسان های بی نظیر را می شناسند و شاید با  شناخت از آنان  قدر انان را خواهند دانست. اگرچه برای ما که افتخار  آشنایی و دوستی انان را داشتیم، هر کدام گنیجینه ای بودند که در تاریخ  ایران ابدی هستند.

احمد از بنیانگذارن کنفدارسیون جهانی بود و از کوشندگان  مبارزه دانشجویی  در امریکا.  پس از انقلاب مانند بسیاری به ایران رفت که خدمت کند ولی  چندین بار به زندان افتاد چرا که یکی از جرائمش این بود که گویا پدرش می  خواسته رئیس جمهور شود! عجب جرمی! احمد به مدت ۲۷ سال ممنوع الخروج بود  و بالاخره توانست برای دیدار مادر، خانم بدری شیبانی شایگان به امریکا  سفر کند. در همین سفربود که  کف پاهایش را به من نشان داد.  هنوز جای  سوزاندن سیگار بر ان بود.  ولی احمد هیچگاه از گذشته حرف نمی زد بلکه به  آینده می اندیشید. حتی یادم است که با هم روزی در یکی از خیابان های اصلی تهران  راه می رفتیم. از اوپرسیدم در زندان چه گذشـت؟ گفت سخت ولی  گذشته است، گفتن ندارد.  با اینکه استاد فیزیک بود و به تدریس در دانشگاه  تهران پرداخته بود تا به مملکتش خدمت کند، در ان انقلاب فرهنگی کذائی او  را اخراج کردند. ولی او همچنان ماند و بازبه  فعالیت فرهنگی و سیاسی  ادامه داد. او عاشق ایران بود و می گفت که در انجا باید بمانم.  در سفر  بعدی که  به امریکا امد و شبی که قرار بود فردای ان روز برگردد، متاسفانه  سکته مغزی کرد. دو هفته قبل از مرگش به دیدار او رفتم . مرا می شناخت  ولی دیگر قدرت حرف زدن نداشت.  در اخرین سفرم به ایران ، من و احمد عزیز  به احمد آباد رفتیم و با هم فیلمی گرفتیم که در ان او مرا به یک یک اتاق  ها می برد و توضیح می دهد.  احمد شایگان شیرازی بسیار زود از میان ما رفت  ولی خاطره اش گرامی است.

و حال هوشنگ خان کشاورز صدر، این  مبارز خستگی ناپذیر، انسان فوق  العاده با پرنسیپ و متواضع، دوست  پدر و مادرم که مانند پسر آن ها به  حساب می امد، انسانی که هیچ گاه در مقابل هیچ ستم و استبدادی،  نه شاهی  و نه مذهبی جا نزد بلکه پایدار ماند و او نیز ترک این دنیا کرد . رفتن او  چه عمیقا همه را متاثر کرده است.  او طرفدار نهضت ملی و دکتر مصدق بود  وهمواره راه او را دنبال  می کرد.  هوشنگ خان یکی از محققین روستاهای  ایران بود.  درباره بلوچستان بخصوص تحقیقات زیادی کرده بود.  او نیز پس  ازانقلاب مجبور به ترک ایران شد و همیشه خود را به عنوان یک پناهنده  سیاسی عنوان می کرد. با نخبگان دوست بود و مورد احترام همگان.  باز هم با  وجود جو سیاسی موجود، همچنان به نوشتن و یاد دادن پرداخت. نوشته های  زیادی از او باقی مانده است،  ازجمله کتابی بنام "تجربه مصدق درچشم  انداز آینده ایران"  که با دکتر حمید اکبری که همواره دوست وفادارهوشنگ  خان بوده و هست، به انتشار رسید. این کتاب حاصل  کنفرانس پنجاهمین سال  حکومت دکتر مصدق در شیکاگو  که در سال ۲۰۰۱ برگزار شد می باشد . این  هوشنگ کشاورز صدر بود که گفت باید سالنی به نام دکتر مصدق در یکی از  دانشگاه ها ی امریکا نامیده شود. چه جای خوشوقتی است که در زمان حیاتش  این ارزو به عمل امد. خود او انسانی بود شاد و خوش زبان و با خنده گرمش  مجلس همگان را گرم می کرد.  بسیار عمیق بود و دوست داشتنی و بسیار رک.  همیشه به پدر و مادرم زنگ می زد و جویای حال آنان می شد. وقتی پدرم فوت  کرد، حق حق گریه او را پای تلفن شنیدم.  و زمانی که خود او مریض شد،  من به او تلفن می کردم و حتی یادم است بابت موضوعی دلخور بودم و هوشنگ  خان عزیز به من دلداری داد با همان مریضی که گریبانگیرش بود. صدایش همیشه  محکم و نافذ بود.

یادم است یاد داشت گرمی در زمان خاکسپاری احمد شایگان نوشته بود که در  انجا خوانده شد:  "این خانواده، ازبزرگ و کوچک، پیشتاز تلاش و پیکاربرای آمیختگی فرهنگ  ایران و دستاوردهای دنیای نوین اند.  از سید علی شایگان تا احمد. و من به  عنوان یک پناهنده سیاسی و در پایانه عمرم، ناظرم که این خانواده همیشه و  همیشه منافع مردم ایران را بر مطامع و امتیازات فردی خود مرجح داشته  اند."

در مورد هوشنگ کشاورز صدر چه باید گفت؟ که او نیز همان راه را پیمود و  به عهدش وفا کرد.  دریغا که نوشتن این چند سطر بسی سنگین است.

و نعمت میرزازاده ، این شاعر آزاده و دوست نزدیک هوشنگ کشاورز در سوگ او  این بیت را نوشت: 

دیروز جوان رسیده بودیم اینجا
تا باز شویم سوی میهن فردا
عمری شد و یک به یک به یاد میهن
در خواب شویم جاودان بی رویا

اگرچه از میان ما رفته اند، راهشان ادامه دارد و پیمانشان  برقرار.

هوشنگ کشاورز صدر و احمد شایگان رفتند و ظالمان هنوز مانده اند ولی  ایرانشان باقی است اگرچه خمیده.  روزی ازاد و سربلند خواهد گشت؛ روزی که  انها به ان امید داشتند.  به امید ان روز.

فریبا امینی

۱۵ فوریه ۲۰۱۳  
۲۷ بهمن ۱۳۹۱

این مطلب بار اول در سایت ایران امروز منتشر شد.