هرساله چهاردهم مرداد، سالگرد مشروطیت یادمان افتخار ملی و سربلندی ملت ایران است؛ جنبشی که از اعماق خواسته‌های ملی و مدنی جدید ایرانیان برآمد و با تلاش‌های آزادیخواهان و میهن‌پرستان، نام ایران را در شمار کشورهای صاحب قانون و مشروطیت ثبت کرد. تدوین قانون اساسی، ایجاد مجلس شورای ملی و نظام‌مند کردن مسائل قضایی، از اولین دستاوردهای مشروطه‌خواهان بود.
تکمیل اصول مشروطیت با ایده‌های ملی‌گرایانه، ایران عقب‌مانده دوران قاجاری را به عصر نوین پهلوی رسانده و نوسازی، نوگرایی و نوخواهی همه‌جانبه‌ای را در سرتاسر ایران به عرصه آورد. درواقع مشروطیت بنیانی برای ایران معاصر و آینده‌ای شد که گذشته بی‌قانون، ضد بشری و غیرحقوقی ارتباطات فکری، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی را از بین برد و با نگاهی به آینده، درصدد تأمین امنیت، آزادی اجتماعی و سیاسی، رفاه عمومی و حفاظت از چارچوب سرزمین ایران را سرلوحه‌ی اقدامات خود قرارداد.
میراث مشروطیت امروز و در شرایطی که کشور تحت حاکمیت فاشیسم مذهبی و ایده‌های مشروعه‌خواهانه و ضد مشروطه قرار دارد، ارتقای آزادیخواهی به معیارهای جهان فکری و سیاسی معاصر است. شناخت و واقع‌بینی شرایط جدید دیپلماتیک، اقتصادی و سیاسی، یکی از پایه‌های اولیه و اساسی مشروطه‌خواهی است که بدون گرفتار ماندن در گذشته و به‌دوراز هیجانات سیاسی و حماسه‌سرایی سنتی، سودای آینده ایران را در سر دارد. سودایی که به دمکراسی در ایران می‌اندیشد و متفکرانه، مشروطیت را در پیوند با خواسته‌های ملی و مطالبات حقوقی و مدنی، به عرصه نوین گذار به ایران دمکراتیک پیوند می‌زند.
بی‌تردید بنیان‌های فکری و فرهنگی مشروطیت از میراث‌های پایه‌ای است که در حدود یک‌صد و پنجاه سال گذشته، با گذار از تلاطمات فرهنگی و سیاسی، گفتمان مشروطیت در ایران را تثبیت و نهادینه کرده است؛ حاصل اولیه این فرهنگ و اندیشه بود که نهادهای نوین مدنی و حقوقی مدرن را برای ایران‌زمین به ارمغان آورد؛ برابری حقوقی زنان با مردان در سیاست و اجتماع و فرهنگ ایرانی، از محصولات دیگر گفتمان مشروطه‌خواهی است که در سال‌های سلطنت پهلوی به بار نشست. با این احوال و با توجه به داشته‌های پر باری که از فرهنگ و سیاست مشروطیت داریم، بخشی از منابع، اسناد و آثار مشروطیت، انتشار عمومی نیافته و در مراکز آرشیوی و اسناد خانواده‌ها و افراد، از دسترس مشروطه‌پژوهان، تاریخ‌نگاران، محققان و علاقه‌مندان به تاریخ ایران در عصر مشروطیت دورمانده است.
همان‌طور که اشاره کردم، حفظ، تحقیق و انتشار روشمند و دقیق آثار و اسناد جنبش مشروطیت، ضرورتی است که توجه شایانی به آن در یک مجموعه پژوهشی و منسجم علمی نشده و سازمانی که متصدی این امر ملی و مهم فرهنگی و تاریخی باشد، تاکنون موجود نبوده است. اخیراً به همت برخی از پژوهشگران مشروطیت و تاریخ‌نگاران ایران معاصر، «بنیاد مشروطه پژوهی» به‌دوراز فضای سیاسی و گروه‌های فعال در امور سیاسی، تأسیس‌شده است؛ این بنیاد در نظر دارد با تحقیق در اسناد و منابع تاریخی و اصیل مشروطیت، فرهنگ مدنی و ملی مشروطیت را ساماندهی کرده و در اشکال مختلفی به انتشار آن‌ها اقدام کند؛ همان‌طور که در معرفی‌نامه‌ی آن آمده است «بنیاد مشروطه پژوهی، مؤسسه‌ای فرهنگی و پژوهشی و غیرانتفاعی است که باهدف تهیه، تدوین و جمع‌آوری تحقیقات، تألیفات، اسناد، تصاویر، فیلم و صدا درزمینهٔ مشروطیت ایران، تأسیس می‌شود.»
انتشار «کتابشناسی مشروطیت» و «دائره‌المعارف مشروطیت» جزو اهدافی است که «بنیاد مشروطه پژوهی» برای فعالیت‌های خود اعلام کرده است؛ همچنین انتشار اسناد مشروطیت، تألیفات مشروطه پژوهی و نشریه‌ای تخصصی راجع به مشروطیت، از دیگر برنامه‌ها به شمار می‌روند که بنیاد مشروطه پژوهی درصدد انجام آن‌هاست. در بخش فعالیت‌های انتشاراتی این بنیاد می‌خوانیم «وظایف اصلی و کلی بنیاد مشروطه پژوهی، عبارت است از: انتشار و سفارش تحقیقاتی در رابطه با مشروطیت ایران و مشروطه‌پژوهان، با معیارهای روشمند تاریخ‌نگاری و تحقیقی، تدوین نسخه‌شناسی و نسخه‌پردازی، انجام سندشناسی مشروطیت ایران، تهیه و تنظیم تاریخ‌نگاری مشروطیت، تدوین وقایع‌نگاری مشروطیت، نگارش ادبیات و هنر مشروطه، تألیف و ترجمه آثاری در خصوص سیاست و فرهنگ مشروطه، تاریخ مفاهیم مشروطیت و تاریخ اندیشه مشروطه‌خواهی، انجام و سفارش تحقیقات نوین مشروطه پژوهی. از وظایف دیگر بنیاد مشروطه پژوهی، انتشار دو فصلنامه تحقیقی «مشروطه پژوهی» به دو زبان فارسی/ انگلیسی است. تدوین و انتشار دائره‌المعارف جامع مشروطیت ایران، از وظایف اصلی و مرکزی بنیاد مشروطه پژوهی به شمار می‌رود.»
با پاسداشت سالگرد مشروطیت و شادباش به میهن‌پرستان، آزادیخواهان و مشروطه‌خواهان، تأسیس «بنیاد مشروطه پژوهی» را به دست‌اندرکاران آن تبریک گفته و آرزوی موفقیت در نگهداری، پژوهش و انتشار آثار و اسناد مشروطیت را دارم.
نظرات