ملانصرالدین نشریه‌ای طنز به زبان آذری بود که در آغاز قرن بیستم میلادی در منطقه قفقاز به چاپ می‌رسید و حلقه‌ای از روشنفکران و ترقی‌خواهان مسلمان، بسیاری از تبار ایرانی، در تحریریه آن گرد هم آمده بودند. چاپ نشریه از سال ۱۹۰۶ در تفلیس آغاز شد. و از همان نخستین شماره‌ها، زبان هزل‌آمیز و عامیانه نشریه، محتوای انتقادی و از همه مهمتر کارتونهای هنرمندانه و ظریف آن، شهرتی به وسعت جهان اسلام برایش رقم زد.

ملانصرالدین با هزلی گزنده، از سویی به شاه ایران و سلطان عثمانی و دیگر مستبدین می‌تاخت و از سوی دیگر با اعیان و اشراف و روحانیت درمی افتاد. گاهی از استعمار روس و بریتانیا انتقاد می‌کرد و گاهی تعصب هم‌کیشان مسلمانش را به ریشخند می‌گرفت. یکی از مضامین اصلی و همیشگی آن وضعیت زنان و انتقاد از تبعیض به آنها در جوامع اسلامی بود. دغدغه‌هایی که با گذشت بیش از یک سده کماکان معاصرند و البته با چنان جسارتی در نشریه به آنها پرداخته می‌شد که حتی امروزه این حد از صراحت بی‌مخاطره نیست.

در آغاز قرن بیستم، ملانصرالدین مکتب روزنامه‌نگاری تازه‌ای به وجود آورد که تا آن زمان در جهان شرق و کشورهای اسلامی سابقه نداشت. سبک نوشتاری نشریه و استفاده از کارتون به عنوان ابزار بیان، تاثیری ماندگار بر مطبوعات و البته ادبیات پس از خودش گذاشت. از آنجا که بخش عمده ای از خوانندگان نشریه در ایران بودند، به تاثیر این نشریه بر انقلاب مشروطه و نشریات مترقی هم‌دوره‌اش وهمچنین به ویژگی‌های هنری کارتونهای نشریه و فرآیند دشوار و زمان‌بر چاپ آنها به شیوه چاپ سنگی هم نظر خواهیم کرد.

برنامه تماشا این مجموعه دو قسمتی را به معرفی این نشریه پیشگام اختصاص داده.