آیا میتوانید تصور کنید که یک روز فضیلت و رذیلت؛ به پیکرِ زن مبدل شده و با هم دیگر بجنگند؟ کمی عجیب و شاید ترسناک است اما لاقل یک شخصی آن را اینطور متصور شده و نقشِ آن را نقاشی کرده است.
نقاشی بالا اثری با ارزش از خوزه دِ ریبِرا ـــ نقاش و چاپگرِ اهلِ اسپانیا بود، وی تمامِ آثارش را در ایتالیای امروزی به پایان رسانده و حتی نامَش را به این زبان تغییر داد، چون قدَش کوتاه بود ـــ ایتالیائیها او را اسپانیولی کوچولو مینامیدند، او سبکی طبیعتگرا را پرورش داده که از تاریکی کاراواجو (نقاش ایتالیایی) به زیباییشناسی رنگارنگتر و درخشانتر متاثر از فان دیک (نقاش بلژیکی) و دیگر استادان تکامل یافت، او پرکار و از نظرِ تجاری موفق بود.
ریبرا ـــ مدتها به عنوان یک نقاشِ وحشتناک و سایه کِش شناخته می شد، او سبکی را در ابتدا دنبال می کرد که تِنِبریسم نام داشته ـــ تاریک و مرموز بود، او فرا گرفته بود که برای نشان دادنِ دراما (حالت خاص از روایت، معمولاً داستانی، بیان واکنش در عملکرد است) ـــ می بایست چگونه از رنگها و سایهها استفاده کرده تا بیننده تمامِ ماجرای نقاشی را درک کند.
این اثر؛ نمایانگرِ صحنهی پایانی برخورد وحشیانه دو مبارز است، زن سمتِ راست ـــ بر حریف خود که مجروح روی زمین افتاده ـــ برتری داشته و در شرفِ زدنِ ضربهی آخر است، پشت سر آنها، در سمتِ چپ، یک مرد نظامی رومی دیده شده و سربازان و غیرنظامی های دیگر نیز در صحنه حضور داشتند، اینطور به نظر میآید که زد و خوردِ این دو در میانِ جنگی (در ابتدای آن) باشد.
حدس میزنیم که این نقاشی الهامگرفته از دوئلی است که در سال ۱۵۵۲ میلادی ـــ در حضورِ نایبالسلطنه ناپل؛ مارکِز دِل واستو، بین دو بانوی ناپل، ایزابلا دِ کارازی و دیامبرا دِ پِتینلا ـــ روی داد، عشق یک مرد جوان و خوش تیپ به نام فابیو دِ زِرِسولا ـــ دلیلِ این دعوا بود، احتمالاً ریبرا این نقاشی را به عنوان یک تمثیلِ سیاسی که منعکس کننده درگیری ملی گرایانه بین ناپُلیها و فئودالها بود ـــ تصور می کرد، آن زمان شهرِ ناپل در قلمروی اسپانیا بود، وقتی مالیاتِ جدیدی بر میوهها بسته شد ـــ شورشیان در سال ۱۶۴۷ میلادی به رهبری یک تاجر ماهی به نام ماسانیلو؛ قصرهای ماموران مالیات را غارت کرده و خواهان لغو تمام مالیاتها بر مواد غذایی نظیر غلات، روغن زیتون، شراب و پنیر شدند، این جنبش اعتراضی، بهرغم قتل ماسانیلو، رادیکالیزه شده و ابعاد سیاسی دیگری به خود گرفت، شورشیان خواهان این شده که مالیاتهای جدید بایستی فقط توسط مجلسی از نمایندگان مردم وضع شده و با حمایت فرانسه ـــ در ناپل؛ جمهوری اعلام کردند، در آوریل ۱۶۴۸ میلادی محاصرهی ناپل لغو و پس از تضمین بخششِ شورشیان و لغو مالیات بر مواد غذایی ـــ دروازههای شهر باز شد.
با توجه به اینکه ریبرا ارتباط نزدیکی با نایبالسلطنه ناپل داشته در دربارِ آن مقام رسمی داشت؛ بنا بر روایتِ عدهای از کارشناسان ـــ این نقاشی قبلا توانسته بود انقلابِ شورشیان را پیشگویی کند، ریبرا تصاویری از دنیای باستان را که گلادیاتورهای زن (یک گِلادیاتور، در جمهوری روم و امپراتوری روم، به مبارز مسلحی گفته میشد که به مبارزات و برخوردهای خشونتآمیز با دیگر گلادیاتورها، حیوانات وحشی و همینطور با جنایتکاران محکوم به مرگ میپرداخت) در آن بجنگند را ندیده بود، اما در عوض ـــ صحنههایی از مبارزهی آمازونها را میشناخت.
آمازونها (منشا این واژه چندان قطعی نیست، این احتمال هست که یک واژه ترکیبی ایرانی باشد [ها ــ مازان] در معنی با هم جنگیدن، هم رزمی) در اسطورههای یونانی، نام قبیلهای از زنان جنگجو است که هیچ مردی را به جمع خود راه نمیدادند، احتمال دارد علاوه بر اساطیری بودن، واقعیت تاریخی داشته باشند، هرودوت جای ایشان در میان مرزهای سِکاها و سرمتیها میداند (کشورِ اوکراین امروزی)، البته برخی تاریخ شناسان مکان آنها را در آسیای صغیر و یا بیشتر در لیبی میدانند، در نقاشی؛ مدلِ موی زنان و لباسهایشان دال بر این است که ریبرا عمیقا به روی آمازونها تحقیق کرده و از ایشان برای این صحنه ـــ الهامِ هنری گرفته است.
چندی پیش این نقاشی با رادیوگرافی مخصوص (با تاباندن پرتوهای ایکس بر آن و تولید تصویرهایی بر روی کلیشه یا پردههای حساس) ـــ سانتیمتر به سانتیمتر عکسبرداری شده و متوجه شدند که موقعیتِ سرها تغییر کرده و در ابتدا به سمت بالا ـــ برگشته بود، با این حال زنان چهره های زیبای کلاسیکِ آرامی داشته و ترکیب بندی نقاشی ـــ به یاد ماندنی است، رنگهای لباسها نیز بنا بر رنگِ منتخبِ آن زمانِ ونیز طراحی و کشیده شدند.
آخرین صحبت این است که عدهای برین باورند که این نقاشی نبردِ فضیلت و رذیلت را نشان میدهد، فضیلت به برتری اخلاقی اشاره داشته و کیفیتِ مثبتی است که به صورت ذهنی ـــ از نظر اخلاقی برتر تلقی شود، متضاد فضیلت ـــ رذیلت است، رذیلت ـــ عمل یا رفتاری است که در جامعهی مربوطه غیر اخلاقی، فاسد، یا تحقیرآمیز در نظر گرفته شود، در کاربرد جزئیتر، رذیلت به یک اشتباه، کاستی، ناتوانی، یا تنها یک عادت بد اشاره دارد، پس نبردِ این دو زن ـــ نبردِ همیشگی فضیلت و رذیلت در زمینهی خوب ٫ بد، اخلاقی ٫ غیراخلاقی، درست ٫ اشتباه (اخلاق) ـــ نامتوازن ٫ خوشآیند (زیباییشناسی) ـــ سیاسی، ایدئولوژیکی، اعتقادات و ارزشهای مذهبی یا اجتماعی (تعلیماتی) است.
مرسی ردواین عزیز.
اطلاعات خیلی جامعی بود.
کلی چیز یادگرفتم
ممنون