محل استان آماسیه در نقشه ترکیه
آماسیه نام یکی از استان ‌های شمالی ترکیه در منطقه ی دریای سیاه است که مرکز آن شهر آماسیه می ‌باشد. این ناحیه در دوران باستان یکی از ساتراپی ‌های هخامنشیان بود.  هخامنشیان ۲۲۰ سال (از ۵۵۰ پیش از میلاد تا ۳۳۰ پیش از میلاد) بر بخش بزرگی از جهان شناخته شده ی آن روز از رود سند تا دانوب در اروپا و از آسیای میانه تا شمال شرقی آفریقا فرمان می راندند. شاهنشاهی آریایی هخامنشی بر مردمان گوناگون از ملل و با ادیان مختلف فرمان می‌راند و اقوام بسیاری با آداب و رسوم خاص خود در قلمروی هخامنشی زندگی می‌کردند و فرهنگ ایالتی و قومی خود را پاس می‌داشتند. در حقیقت مشخصه مهم این دولت احترام به آزادی فردی و قومی و بزرگداشت نظم و قانون و تشویق فرهنگ بومی و همچنین ترویج بازرگانی و هنر بود
برخی ویژگی های استان آریایی نشین آماسیه
کشف یک پستخانه ی بزرگ ایران باستان در آماسیه: باستان‌شناسانی که در شمال ترکیه سرگرم کاوش هستند اعلام کردند که در این منطقه بقایای یک «پستخانه» ایرانی و یک «آتشکده» زرتشتی را کشف کرده‌اند که  مربوط به دوره هخامنشیان، یعنی ۲۵۰۰ سال پیش است. به گزارش روزنامه‌های دیلی صباح و حریت ترکیه، این کشف در تپه تاریخی اولوز در نزدیکی روستای توکلوجاک در استان آماسیا در منطقه دریای سیاه ترکیه انجام شده است. پروفسور شوکت دونمز، استاد بخش باستان‌شناسی دانشگاه استانبول، که رهبری تیم حفر و کاوش در این تپه تاریخی را برعهده دارد به رسانه‌های می‌گوید که کاوش‌های این تیم طی چهار سال گذشته بر آثار دوره ایرانی آناتولی تمرکز پیدا کرده و این تیم آثار بسیاری از این دوره به‌دست آورده است. او توضیح داد که محل کشف شده یک چاپارخانه مرکزی ایرانی‌ها در منطقه بوده است و هیئت‌های نمایندگی در آن توقف کرده و اسبان خسته در این محل تعویض می‌شدند. به گفته او، از قرائن چنین برمی‌آید که این چاپارخانه بزرگ در تابستان و زمستان و به صورت شبانه‌روزی فعال بوده است. به گفته پروفسور دونمَز، در این چاپارخانه یک تالار ستوندار و یک آتشگاه زرتشتی نیز کشف شده که اهمیت این محل را نشان می‌دهد. شوکت دونمز می ‌افزاید: «ایرانیان نخستین تمدنی هستند که سیستم پستی را به آناتولی آوردند. آنها امپراتوری عظیمی داشتند که از یونان تا آسیای مرکزی و مصر را دربر می‌گرفت و شاهنشاهی خود را از طریق فرمانداران محلی اداره می‌کردند.» دونمز ادامه می‌دهد که به این خاطر «ایرانی‌ها نیاز داشتند که اخبار و اطلاعات درست را به طریقی از پایتخت به ولایات بفرستند و برای این امر شبکه‌ای از راه‌های مختلف را در قلمرو خود احداث کردند.» این باستان‌شناس می‌گوید که ایرانیان هخامنشی در این شبکه مواصلاتی، مکان‌های ویژه‌ای را برای ایجاد پستخانه مرکزی (چاپارخانه) اختصاص داده بودند که تالار ستوندار تپه امروزی اولوز یکی از این مراکز بوده است
پیمان آماسیه: در شهر آماسیه بسته شد. پیمان آماسیه نام پیمانی است که بین شاه تهماسب صفوی و سلطان سلیمان اول در سال ۱۵۵۵ میلادی و در شهر آماسیه بسته شد. این پیمان با مشخص‌کردن مرز ایران و عثمانی، پایانی بر جنگ‌های درازمدت دو کشور بود. این پیمان ۲۰ سال آرامش را بین دو کشور به ارمغان آورد. این معاهده با اردوکشی مصطفی‌پاشا به قفقاز (۱۵۷۸) و شروع جنگ چلدر (درگیری نظامی در سال ۱۵۷۸ میلادی بین قوای عثمانی و سپاه قزلباش ایران) پایان پذیرفت. قرارداد آماسیه اولین پیمان صلحی است که بین دولت ایران و عثمانی پس از جنگ‌های بیست‌ساله به امضا رسید. به‌ موجب این قرارداد، ایالت‌های آذربایجان، ارمنستان شرقی و گرجستان شرقی در اختیار دولت ایران قرار گرفت و گرجستان غربی، ارمنستان غربی و مناطق عراق کنونی به دولت عثمانی واگذار شد. در این قرارداد، سلطان عثمانی موافقت کرد که با پیروان مذهب شیعه با مدارا رفتار کند و از زوّار ایرانی که عازم مکه و مدینه هستند، حمایت کند. به‌علاوه، به فرماندهان مرزی نیز تأکید شود تا از صدور هرگونه دستوری که موجب منازعات مرزی شود، خودداری کنند. شاه طهماسب، که پیوسته علاقه‌مند بود بین دو کشور مسلمان روابط صلح‌آمیز برقرار باشد، هم در زمان حیات سلطان سلیمان و هم پس از فوت او، قرارداد صلح آماسیه را محترم شمرد و تا آخرین روز حیات خود از هرگونه اقدامی که موجب ایجاد اختلاف بین دو کشور گردد، خودداری کرد. علاقه‌مندی شاه طهماسب به حفظ صلح باعث شد تا روابط دو کشور ایران و عثمانی، طی ۲۵ سال بدون برخورد نظامی ادامه یابد
برخی دیگر از ویژگی های استان آریایی نشین آماسیه: استرابو (استرابون) از تاریخ‌نگاران و جغرافی‌دانان یونانی بود
استرابو حدود سال ۵۰ قبل از میلاد در آماسیه که تحت سلطه شاهنشاهی ایران بود، به دنیا آمد. مدتی از عمر خود را در مصر سپری کرد. چندی نیز در اسکندریه آثار جغرافیایی اراتوستن را مطالعه کرد. اثر معروف وی کتابی است در جغرافیا که مشتمل بر هفده کتاب است. کتاب جغرافیایی او منبع گران‌بها و سرشاری برای کسب اطلاع دربارهٔ اوضاع جغرافیایی دنیای قدیم است
تهیه و تدوین
دکتر منوچهر سعادت نوری
*
منابع و مآخذ
آماسیه: دانشنامهٔ آزاد ویکی‌پدیا/ ساتراپی ‌های هخامنشیان: تارنمای ایرانیان درپهنه ی سرزمین نیاکان آریایی/ کشف یک «پستخانه» بزرگ ایران باستان در شمال ترکیه: تارنمای ایرون دات کام/ پیمان آماسیه: دانشنامهٔ آزاد ویکی‌پدیا/ برخی دیگر از ویژگی های استان آریایی نشین آماسیه (به زبان انگلیسی)
*
گزیده ای از نوشتارها
https://msnselectedarticles.blogspot.com/2019/09/blog-post_6.html