هیچ ایرانی مسلمان یعنی هیچ ماهیت مجعولی -ماهیت مجعول آن است که از آمیختن قهری و ناآگاهانهٔ چیست‌های متنافر و متنافی حاصل می‌گردد- در سراسر فرهنگ ایران اسلامی، نه پیش و نه پس از فردوسی، نتوانسته است در این رویارویی و نتایج هولناک آن اساساً بنگرد، چه رسد به اینکه با نگاه تیز و شکافنده‌ای چون نگاه او نهاد اسلامی را باز نماید و حرکت و گسترش آن را از آغاز تا آیندهٔ دوردست ایران اسلامی، که ما را نیز در بر می‌گیرد، مشاهده و آشکار کند.

امتناع تفکر در فرهنگ دینی