حسین پاینده؛ منتقد ادبی گفت: اتفاق آشنایی بزرگ علوی با دکتر ارانی و گرویدن به حزب توده موجب شد به خلاقیت ادبی‌اش ضربه بخورد و از دنیای ادبیات فاصله بگیرد. اگر بزرگ علوی به حزب توده نگرویده بود، شاید هدایت دوم می‌شد، ولی چه اشتباهی کرد و چه صدمه‌ای به هنر نویسندگی خود وارد کرد!
پاینده ادامه داد: هدایت هم خودآگاهی سیاسی را در داستانی مانند «حاجی آقا» به خوبی نشان می‌دهد و انتقاد خوبی از باورهای ارتجاعی مردم و همچنین افکار کمونیست‌ها می‌کند، ولی اصلا به چاله سیاست نیفتاد، اما بدبختانه بزرگ علوی عمر خود را در این راه تلف کرد. این موضوع تلف کردن، تعبیر من نیست. خود بزرگ علوی است که بعد‌ها گفت با ملاقات با دکتر ارانی به بیراهه رفتم. دریغا که بزرگ علوی به حزب توده گروید، چون ماهیت این حزب خیانت به مردم و ملت ایران و خدمت به بیگانگان بود.
پاینده افزود: به نظرم بزرگ علوی را می‌توان پایه‌گذار ژانری در رمان ایرانی دانست که پایه‌اش زندان است. در ادبیات غرب چنین ژانری نداریم، اما در ادبیات خودمان بهترین نمونه‌اش را در مجموعه داستان «ورق پاره‌های زندان» بزرگ علوی می‌بینیم. این کتاب در قالب خاطرات او از چیزی که به او و هم سلولی‌هایش در زندان قصر گذشته است، تولید شده است. بزرگ علوی کتاب «۵۳ نفر» را هم در این حوزه دارد که در سال ۱۳۲۱ چاپ شد و نسخه غیرداستانی خاطرات همان گروه ۵۳ نفری است که از حزب توده به زندان افتادند.
وی ادامه داد: علوی از این نظر که اشاره کردم، هیچ‌گاه تحقیق نشده است. متاسفانه در کشورمان یا تحسین کرده‌ایم یا تقبیح. ولی هیچ‌گاه به اینکه یک کتاب چه نقشی در تولید ژانر داشته است، نپرداخته‌ایم. هیچ وقت نگفته‌ایم که «بوف کور» صادق هدایت، گونه‌ای از سورئالیسم را به ایران آورد، بلکه همیشه از خودکشی هدایت و اینکه پدرش یک قاجاری بوده، گفته‌ایم.
ممنون شراب سرخ
بعد از پیروزی انقلاب اکتبر 1917 روسیه به دلیل نبود ارتباطات کافی و عدم آگاهی از وضعیت اسفناک داخل شوروی دوران استالین اغلب روشنفکران و مردم عادی در همه کشورهای جهان تصور میکردند کمونیزم راه حل همه مشکلات است. روشنفکران هم از این قاعده مستثنی نبودند.
چپ بودن تبدیل به یک کلاس خیلی فاخر در همه جای دنیا گردید. خیلی هم تقصیر بزرگ علوی نبود. کمونیست بود درست مثل سیگار کشیدن امری عادی بین تحصیل کردگان اغلب کشورهای جهان بود. در ایران با وجود غیر قانونی اعلام شدن حزب توده در بهمن سال 1327 و حتی بعد از کودتای 28 مرداد سال 1332 کمونیزم توانست تا حدودی محبوبیت خود را در بین فرهیختگان جامعه حفظ کند. در اولین انتخابات مجلس شورای اسلامی بعد از انقلاب احسان طبری کاندیدای حزب توده از تهران توانست حدود 55 هزار رای جمع کندکه با توجه به معیارهای آن زمان رکورد چشم گیری بود.
تازه از اوایل دهه 1980 مردم جهان توانستند ابعاد فاجعه انسانی پشت پرده آهنین را درک کنند.
خلاصه خواستم عرض کنم که بزرگ علوی و صدها نویسنده و شاعر و هنرمند دیگر ایرانی مطابق مد روز گرایشات چپ پیدا کردند. البته حق با شماست صادق هدایت به دلیل وسعت نظر و عمق مطالعاتی که داشت با وجود داشتن تعداد زیادی دوست بین کمونیست ها هرگز در دام آنها نیفتاد.
یاد همشون گرامی باد
تازه یادم افتادشراب سرخ عزیز
مرام کمونیسم و چپ چنان جذاب بود که نه تنها بزرگ علوی بلکه فامیل های دور و نزدیک شما سلیمان میرزا اسکندری و ایرج اسکندری ؛ مظفر فیروز از موسسین و رهبران حزب توده ایران را به خود جلب کرد. در اروپا هم وضعیت همین بود. چپ بودن برای افراد تحصیل کرده و فرهیخته نوعی کلاس بود.
روان همشون شاد.