امروز؛ سالگردِ درگذشتِ باروخ اسپینوزا، فیلسوف هلندی است، وی که اصالتِ یهودی سفاردیِ پرتغالی (جامعه یهودی بومی شبه‌جزیره ایبری) داشت ـــ یکی از بزرگ‌ترین خردگرایان، جبرگرایان فلسفه قرن هفدهم و زمینه‌ساز ظهور نقد مذهبی ـــ همچنین عصر روشنگری در قرن هجدهم به شمار می‌رود.
نمونه‌ای از متنِ رساله الهی سیاسی او (اروین یالوم، مسئله اسپینوزا، ترجمه حسین کاظمی):
ترس خرافه را می‌پروراند. اشخاص ضعیف و حریص از روی بد بختی از عبادت استفاده می‌کنند و اشک‌های زنانه می‌ریزند تا از خداوند درخواست کمک کنند. تجمل و تشریفات در دین قرار داده شده‌اند تا ذهن انسان را با تعصبات مسدود کنند و برای عقل جایی نمی‌ماند که حتی اندکی شک کند. فراموش نکنید که عقل بازیچه الهیات نیست.
این اعتقاد که یهودیان قوم برگزیده خداوند هستند بی معناست. هرکس با خواندن صادقانه قوانین موسی متوجه می‌شود خداوند فقط با انتخاب سرزمینی کوچک که در آن در صلح و صفا زندگی کنند به آنان عنایت داشته‌اند.
کتاب مقدس صرفاً شامل حقیقت روحانی ـــ یعنی تمرین عدالت و نیکوکاری است، نه حقایق زمینی و نیز اصرار می‌کنند همه کسانی که قوانین دنیوی رادر کتاب مقدس پیدا می‌کنند یا در اشتباهند یا خودخواه.
من از بسیاری از افراد می‌خواهم کتاب مرا نخوانند: توده بی‌سواد و خرافاتی که فکر می‌کنند که عقل چیزی جز بازیچه الهیات نیست، از این کتاب چیزی نمی‌فهمند، در واقع شاید ایمان شان آشفته گردد.
یادش گرامی
توضیح تابلو: تصویری از این فیلسوفِ بزرگ که فرانز وولفهاگن ـــ در قرن هفدهم میلادی کشید.
نظرات