بی بی سی: وارتان گریگوریان، دانشمند ایرانی ارمنی علوم انسانی و تاریخدان برجسته که دارنده مدال "آزادی" ریاست جمهوری آمریکا بود، روز پنجشنبه در سن ۸۷ سالگی در بیمارستانی در منهتن درگذشت. از او به عنوان "ناجی کتابخانه عمومی نیویورک" یاد می‌شود.

روزنامه نیویورک تایمز او را "مهاجر ارمنی پرشوری" توصیف کرده که قله‌های آکادمیک و بشردوستی را بالا رفت؛ کسی که تقریبا دست تنها در دهه ۱۹۸۰ میلادی، کتابخانه نیویورک را از نابودی نجات داد.

پسر او، داره گریگوریان، درگذشت او را تایید کرده اما به دلیل آن اشاره‌ای نکرده است.

وارتان گریگوریان از سال ۱۹۹۷ تا زمان مرگ، ریاست بنیاد کارنگی را بر عهده داشت. این بنیاد در اطلاعیه‌ای گفته است که آقای گریگوریان به دلیل آزمایش مربوط به دردی در ناحیه شکم در بیمارستان بستری بود.

وارتان گریگوریان در مدت ریاستش بر بنیاد کارنگی، کارزارهای بسیاری برای آموزش، مهاجرت، صلح و امنیت جهانی به راه انداخت.

دوران کودکی آقای گریگوریان با داستان‌های مادربزرگ و کتابخانه آمریکایی تبریز گذشت.

وارتان گریگوریان متولد ۱۹ فروردین ۱۳۱۳ در تبریز بود اما خود را "شهروند جهان" توصیف می‌کرد. او وقتی شش ساله بود، مادرش را به دلیل ذات‌الریه از دست داد.

پدرش حسابدار یک شرکت نفتی انگلیسی-ایرانی بود. وظیفه بزرگ کردن وارتان و خواهرش به عهده مادر بزرگ مادری‌شان بود؛ زنی که آقای گریگوریان از او به عنوان "قهرمان" خود یاد می‌کرد که با داستان‌هایش بیش از هر فرد یا کتاب دیگری با اخلاق انسانی آشنا شده‌ بود.

وارتان گریگوریان تحصیلات ابتدایی را در تبریز گذراند و ساعت‌ها در کتابخانه آمریکایی شهر سپری کرد. همان جا بود که عاشق خواندن شد و از آن پس، کتابخانه را مقدس دانست و مخزن حافظه جهانی در نظر گرفت.

او تحصیلات متوسطه را در کالج ارمنیان بیروت گذراند هر چند که پدرش با رفتن او از ایران موافق نبود. در بیروت بود که او زبان‌های فرانسوی و انگلیسی را آموخت و به چند زبان دیگری که می‌دانست (ارمنی، فارسی، ترکی و عربی) افزود.

"غریبه‌ای مهربان در فرودگاه نیویورک"

وارتان گریگوریان خاطره‌ای از یک غریبه مهربان دارد که اگر نبود، آینده‌اش شکل نمی‌گرفت. در سال ۱۹۵۶، هنگامی که به آمریکا مهاجرت کرد، در فرودگاه نیویورک بلیتش به سانفرانسیسکو را گم کرده بود. او باید روز بعد در دانشگاه استنفورد ثبت‌نام می‌کرد و آینده‌اش به آن بستگی داشت. با انگلیسی شکسته‌بسته‌ای مامور بلیت را متوجه شرایطش کرد. آن مرد در ابتدا گفت که قوانین اجازه چنین کاری را به او نمی‌دهد. اما بعد نرم شد و گفت کاری را می‌خواهد انجام دهد که هیچ‌وقت انجام نداده است. آن مامور فرودگاه نیویورک، روی پاکت خالی بلیت مرد جوان مهر زد و اجازه داد که سوار هواپیما شود. اما به او گفت که در سراسر آن پرواز ۱۴ ساعته که چهار توقف هم داشت، در هواپیما بماند تا موضوع لو نرود.

آقای گریگوریان در رشته تاریخ و علوم انسانی تحصیل کرد و سال ۱۹۶۴ از دانشگاه استنفورد مدرک دکترا گرفت. پایان‌نامه دکترایش را با عنوان "سنت‌گرایی و مدرنیسم در افغانستان" نوشت. او کتابی هم با عنوان "ظهور افغانستان مدرن: سیاست‌های اصلاحی و مدرنیزاسیون ۱۹۴۰-۱۸۸۰" دارد.

در حالی که انتظار داشت که برای تدریس در دبیرستان به بیروت برگردد، از بنیاد فورد بورسیه آموزشی توسعه مناطق خارجی را دریافت کرد که سرنوشت شغلی‌اش را تغییر داد.

پس از آن، در دانشگاه‌های ایالتی سانفرانسیسکو، تگزاس و پنسیلوانیا تدریس کرد. از سال ۱۹۷۴ در دانشگاه پنسیلوانیا در تگزاس به عنوان رئیس و موسس گروه هنرها و علوم فعالیت کرد. در اینجا بود که مهارت‌های استخدام و جذب بودجه را به دست آورد >>>