«شهروند جهان» (دو جلد ۱ - ۲) شامل مجموعه مصاحبه‌ها و مقالات «محمد تنگستانی» است که انتشارات «اچ اند اس مدیا» تحت امتیاز «ایران وایر» منتشر کرده است. ایران‌وایر به نشانه اعتراض به سانسور و ممیزی کتاب و گرانی قیمت کتاب در بیست و هشتمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران برای مخاطبین ساکن ایران نسخه الکترونیک کتاب در دو فرمت «ای‌پاب» و «پی‌دی‌اف» از طریق فروشگاه گوگل بوکز به صورت رایگان ارائه داده است. در دوجلدی «شهروند جهان» مصاحبه‌هایی از «رضا براهنی»، «عباس میلانی»، «ناصر تقوایی», «ابراهیم گلستان» و دیگر روشنفکران و هنرمندان با محوریت آسیب‌شناسی هنر و ادبیات ایران وجود دارد. طرج جلد این کتاب، کارتونی از «مانا نیستانی» است. لینک دانلود رایگان برای مخاطبین ساکن ایران و خرید چاپی برای ساکنین اورپا و امریکا: جلد اول - جلد دوم
پیشگفتار
هیچ‌وقت پیشگفتار هیچ کتابی را نخوانده‌ام. پیشگفتار‌ها همیشه برایم مثل درس تاریخ در دوران دبیرستان خسته کننده بودند در بعد ظهر‌هایی که می‌توانستم خواب راحتی داشته باشم، باید به اجبار سر کلاس می‌نشستم. در کل دوران تحصیل‌ام به نحوی از این کلاس‌ها فرار می کردم. این فرار کردن‌ها سبب شد که از خواندن پیشگفتار‌ها که یاد‌آور همان کلاس‌ها بود، همیشه فراری باشم.
وقتی بزرگتر شدم متوجه شدم که چقدر به دانستن تاریخ نیاز دارم. شروع به خواندن تاریخ کردم و کم کم خواب‌های بعد از ظهر را به فراموشی سپردم. اما باز پیشگفتار هیچ کتابی را نخواندم. کمی بعد‌تر پیشگفتار کتابها برایم شباهت به بقالی داشتند با عینک‌ی ته‌استکانی دارد با جنس‌هایی که تاریخ مصرف‌شان به دلیل کهنگی از روی اجناس پاک شده است.
شما هم اگر همین حس را به پیشگفتار‌ها دارید از خواندن این لعنتی صرف نظر‌کنید.این هم همانند مابقی پیشگفتار‌ها خسته کننده و خواب‌آور است. یک بار به مادر پیشنهاد دادم به جای قرص خواب پیشگفتار کتابها را بخواند بدون اهمیت دادن به حرف‌ام به خوردن قرص‌هایش ادامه داد. بعد از آن تصمیم گرفتم به کسی دیگر، توصیه نکنم.
ما آدم‌ها خیلی وقت‌ها نقاب‌های اجتماعی داریم و در اکثر موارد هم به آنها وابستگی شدیدی داریم. به شکلی که اگر یک روز از این نقاب استفاده بهینه‌ای نداشته باشیم احساس می‌کنیم که روز بی‌خود و کسل کننده ای را پشت‌سر گذاشته‌ایم.
مجبورم برای حفظ نقاب اجتماعی این پیشگفتار لعنتی را بنویسم. ما آدم‌ها کلا موجودات عجیبی هستیم، در اغلب موارد کار‌هایی را که مخالف‌شان هستیم انجام می‌دهیم به این دلیل که آن نقاب از خودمان مهم‌تر است. خیلی وقت‌ها برخلاف میل خودمان رفتار می‌کنیم بدون اینکه مخالفت‌مان اهمیتی داده باشیم، چرا، چون‌که ترس از قضاوت داریم. کلا ما آدم‌ها با این کارهای عجیب و غریبمان دنیای عجیب و غریبی هم ساخته‌ایم. نوشتن این پیشگفتار‌هم یکی از همان کارهای عجیب است. باز شانس آورید اهل دروغ نیستم و گرنه می‌نوشتم «من پیشگفتار هیچ کتابی را نخوانده‌ام. اما حالا به این نتیجه رسیده‌ام که پیشگفتار‌ها چقدر مهم و با اهمیت هستند».
کتاب حاضر در دو جلد به نام «شهروند جهان» حاصل یک سال و اندی است که در «ایران وایر» به سردبیری «مازیار بهاری» ویژه‌نامه‌های ادبیات و هنر را تهیه کرده‌ام.
اول قرار بود که فقط مصاحبه و مقالات خودم را گردآوری کنم. اما این‌کار مثل این بود که حلقه‌هایی از یک زنجیر را بردارم و باز مدعی باشم این زنجیر کامل است و یا اینکه بگویم هر حلقه به ذات یک زنجیر کامل است. به همین دلیل تمام ویژه‌نامه‌ها را به همان شکل جای دادم. بدون اینکه در شیوه نگارش آنها دست ببرم و مطالب دیگرانی که گاه لطف کرده بودند و مقالات و یادداشت‌هایی با توجه به موضوع این ویژه‌نامه‌ها نوشته بودند را هم در این دو جلد جای دادم تا «شهروند جهان» را به شکل کامل‌تری ارایه داده باشم.
ویراستار این مصاحبه‌ها و مقالات«مهدی جامی» و «حسین نوشآذر» بودند. گاه از تجربه‌‌های «حسین نوشآذر» استفاده مفید کرده‌ام و گاهی با وسواس‌های کاری «مهدی‌جامی» لجبازی داشته‌ام. اما در کل چه زمانی که در غالب ویژه‌نامه منتشر شداند و چه اکنون در قالب کتاب عرضه شدند تنها چیزی که برایم اهمیت داشت، این بود که مطالبی را ارایه کنم که به دور از هر منیت و شعاری، مفید باشد و هم اینکه به داشته‌های مخاطبانم افزوده کنم. با این پیش فرض که مخاطب من قشر روشنفکر جامعه نیست. نه اینکه با قشر روشنفکر مشکلی داشته باشم، نه، اما با مردم عامی رابطه بهتری دارم. در تک تک مصاحبه‌ها و مقالاتم و یا حتی در سفارش مطالبی که به دیگران داده‌ام که در همین کتاب هم از آنها استفاده شده است هدفم این بود که همراه با مخاطب به سطحی از درک و دانش ادبی و هنری برسیم. این مقالات و مصاحبه‌ها علاوه بر منبع درآمد، منبعی برای لذت من بوده‌اند انسان علاوه بر کارهای عجیب و غریب موجودی لذت طلب است.در هیچ یک از مصاحبه‌ها و مقالات نخواستم دانای کل باشم و از بالا به پایین نگاه کنم. در اکثر موارد فقط بهینه بودن مطلب ارایه شده به مخاطب برایم در اولویت بوده است. با اینکه آدم پرحرفی هستم اما در مصاحبه‌هایم از مصاحبه شونده فقط اطلاعات گرفته‌ام و به وقت شما احترام گذاشته‌ام و از پرحرفی کردن در نحوه پرسش هایم پرهیز کرده‌ام .گمان می‌کنم یک مصاحبه موفق مصاحبه‌ای است که بعد از انتشارش مصاحبه‌شونده به شکل معقولی حس کند که همه حرف‌هایش را بازگو کرده‌است و مصاحبه کننده نیت به اثبات خود و عرض‌اندام نداشته باشد. وظیفه مصاحبه کننده اشراف کامل به موضوع مصاحبه و هدایت درست آن است. گمان می‌کنم وظیفه‌ام را در حد توانم به شکل مطلوبی انجام داده‌ام.
در بیشتر ویژه‌نامه ها خود شما هم حضور داشته‌اید در مورد سوال های طرح شده نظر و دیدگاه‌تان را نوشته‌اید و ما هم منتشر کرده‌ایم.
دو موضوع در کل این مصاحبه‌ها، مقالات و یا سفارش یادداشت‌ها برایم اهمیت داشته‌است. اول اینکه نثر مطالب طوری باشد که برای عام قابل هضم باشد و دوم اینکه با نگاهی جامعه شناسی به برسی و آسیب شناسی موضوعات ادبی و هنری بپردازم.
ترتیب و انتخاب موضوعات در صفحه‌بندی«شهروند جهان» هیچ دلیل خاصی نداشته‌است. نحوه چیدمان موضوعات بدون حساب و کتاب بوده است به‌غیر از اولین بخش که مربوط به شخصیت اجتماعی و اهمیت شعر«منوچهر نیستانی» در ادبیات معاصر است که آن‌هم به دلیل علاقه شخصی‌ام به شعر «منوچهر نیستانی» بود است.
مارس دو هزار و پانزده
بروکسل
محمد تنگستانی
نظرات