خاطرات روزهای کرونایی
جنگل های بارانی کاستاریکا، شاه و آرزوهای بربادرفته
دراین روزهای کرونایی، هربار از تماشای فیلم و قدم زدن های روزانه خسته می شوم، به "روزفکری" می افتم و سیرو سیاحت در قلمرو خاطره ها. این بار همزمان با چهلمین سال درگذشت محمدرضاشاه پهلوی، به یاد سفر فراموش نشدنی که در تابستان ۱۹۹۵ به کاستا ریکا داشتم می افتم. البته سفرنامه ای هم با عنوان "کارت پستالی از جنگل های بارانی" نوشتم که در همان دوران در نشریات ادبی بچاپ رسید. امروز، دراین دوران سورئال، با مرور این خاطرات، یکبار دیگر قدم به جنگل های بارانی کاستاریکا می گذارم و سفرهای مجازی ام همچنان ادامه دارد....
توی جیپ کرایه ای بطرف جاده ای می رانیم که شاهرگ اصلی ارتباط کشورهای آمریکای مرکزی است. همه جا سبز است. خانه های دهقانی که روی پایه های چوبی ساخته شده، مرا به یاد منظره ای از شمال ایران می اندازد و به وقتی که تازه از جاده مه آلود چالوس وارد کوهستان های جنگلی مازندران می شوید.
راننده می گوید: "بارورترین خاک در تمامی کره ی زمین.همینجاست". از قرار معلوم یک خاکشناس فرانسوی که سال ها در نواحی مختلف دنیا به آزمایش انواع خاک پرداخته و حتی کتابی هم بر مبنای یافته هایش نوشته، وقتی به کاستاریکا می رسد در نفی دانسته هایش کتابش را بازنویسی می کند.
پشتیبانی غیرسیاسی آمریکا و نیز روابط تجاری با ژاپن، کاستاریکا را در یک موقعیت استثنائی قرار داده است: کشوری بدون ارتش در محدوده ی آمریکای مرکزی! همسایه شمالی کاستا ریکا، نیکاراگوآ با التهابات سیاسی دهه های گذشته، ازعقب مانده ترین کشورها هم ۵۰ سال عقب تر است. وقتی بالاخره پارتیزان های ساندینیستا رژیم آخرین دیکتاتور بزرگ -سوموزا - را سرنگون کردند، آمریکا با تمام قدرت کوشید تا ملت ستم کشیده ی نیکاراگوآ را هر چه بیشتر به قهقرای فقر، بدبختی و جنگ داخلی بکشاند. در زمانی که تمام مبادلات با نیکاراگوآ ممنوع بود، بازهم آمریکا با کلک های کانترا -ایرانی به سبک آلیور نورثٍ ، رگ های عوامل سوموزا را تغذیه می کرد و آتش جنگ داخلی را دامن می زد و بالاخره اورتگا، تنها راه نجات را در انتخابات آزاد دید ... و امروز در نیکاراگوآ ، بچه ها با شکم های باد کرده، بی رخت و لباس، سرگردانند. توریست ها اغلب از مرز کاستا ریکا فراتر نمی روند و فقر و گرسنگی و مرض در نیکاراگوآ بیداد می کند.
هژبر هم بعد از انقلاب زندانی شد اما به کمک چند نظامی دوران گذشته که با اتومبیل دیوار زندان را شکستند موفق به فرارشد و مدتی در سنگسر مخفیانه زندگی کرد و بعد هم به روایتی درحالیکه چند میلیون دلار توی "پاشنه کفشش"، یا شاید هم حساب بانک سوئیسش قایم کرده بود، از راه کوه وکمر از ایران خارج شد و خودش را به سن دیگو و بعدهم کاستا ریکا رساند و همینجا ماندنی شد.
اسکار، مرد کاستاریکائی، از هژبر ما داستان های زیادی دارد. هنگام سخن گفتن آنچنان هیجان زده می شود که می ترسم توی حمام آب داغ معدنی بلائی سرش بیاید.
داستان از این قرار است که هژبر در کاستاریکا که قوانین سختی برای استرداد افراد به کشورهای دیگراز جمله ایران دارد مقادیری مزرعه قهوه می خرد و همزمان یک بار دیگر به حرفه قدیمی خودش یعنی بانک داری گرایش پیدا می کند. بانکی می خرد و با دادن بالاترین نرخ بهره یعنی (حدود ۱۷ درصد) سرمایه دارن را تشویق به سرمایه گزاری در این بانک می کند و بعد از یک سال و چندی با اعلام ورشکستگی با ۲۰ یا ۳۰ میلیون دلار ناقابل دیگربرای مدت نامعلومی و یا تا وقتی که آب ها از آسیاب ها بیفتد! به هوندوراس می گریزد.
اسکار که متوجه حال من شده فورا می گوید: در سن حوزه ایرانی زیاد است. اصلا یک محله ایرانی نشین وجود دارد با رستوران های عالی و درجه یک. اغلب ایرانی های دیگر هم صاحب مزارع زیبایی هستند و در آن به کشت زعفران مشغولند. ناگهان چند اسم دیگر به ذهنم می آید: یدالله ... مقاطعه کار شرکت نفت. صاحب هتل آستوریای اهواز؟ صاحب بانک شهریار؟ دوست پسر سابق خواننده معروف؟ هتل دار؟... نزول خوار؟ آیا همه این ها در کاستاریکا هستند؟
صدای اسکار یک بار دیگر مرا بخود می آورد که معصومانه می گوید: "زعفرانش آنقدر خوب است که آن را به ایران هم می فروشند." دلم می خواهد به اسکار بگویم: لطفا "خفه شو" یا "ترا بخدا بیشتر از این نگو" اما ادب اجازه نمی دهد.
از این فکر، که می توان روان بود، جریان داشت و همیشه در حال تغییر و تحول بود حس عجیبی به من دست می دهد. آیا همه ما هم همیشه به همین صورت درحال تغییر نیستیم؟ لابلای سنگ های سبز رودخانه، ماهی های کوچک و بزرگ شناورند.
بیاد ماهی می افتم که روز قبل در حوضچه ای، نزدیک حمام های آب معدنی دیده بودم. ماهی که از عصر حجر تا کنون از تحولات حیاتی بی بهره بوده و با این حال در همین حوضچه قرن ها را بدون آنکه از لحاظ ظاهری تغییر کند پشت سر گذاشته است. ماهی باستانی! با همان پوست کلفت و چشم های بالا و پائین و کج و معوج و دهان عجیبی که در انتهای خود به یک حجم کوچک چهار گوش به شکل چکشی تبدیل شده است. پوستی همرنگ سنگ های ساختاری تخت جمشید. می گویند از این نوع ماهی فقط دو عدد در تمام دنیا وجود دارد. با خودم می اندیشم... پس تحجر هم بخشی از این طبیعت است. پس آدم های متحجر زمان حال حاضر هم بخشی از این طبیعت اند که هنوز دستخوش تحول نشده اند. آدم هائی چسبیده به "مشخصات ظاهری" دوران های گذشته...
....
اما آتشفشان آرانال، چیز دیگری است. انگار دیو مهیبی درعمق آن پنهان شده و از این اسارت ناخشنود است و غرولند می کند و هر از چندی تنوره ای می کشد و از خشمش، دود و خاک بلند می شود و از دهانه آتشفشان بیرون می زند. و شاید هم اژدهایی در آرانال خفته است که هر از چندی با هر تکان بدن عظیمش، انفجاری بوجود می آید و این همان آتشی است که از زبان او شعله ور است که کم کم تبدیل به مواد مذاب سرخرنگی می شود و از دهانه کوه چون یاقوت آبگونه ای بر سیاهی های خاک سرازیر می شود.
نه چندان دورتر از میز ما، سه مرد میان سال نشسته اند که در یک نظر شباهت زیادی به اهالی کاستاریکا دارند ولی پس از چند لحظه که به صحبت هایشان گوش می دهیم می بنیم فارسی صحبت می کنند، آن هم با لهجه غلیظ "بوشهری". لباس هایشان شیک و تمیز و مارک دار است و پوستشان به علت اقامت طولانی در نواحی گرمسیری به رنگ قهوه ای مایل به زرد مبدل شده است.
ناگهان تصمیم می گیرم این سه هموطن را کمی خجالت بدهم. از جایم بلند می شوم و بطرف میز آن ها می روم و می گویم: "سلام". همین یک کلمه کافی است تا در چند ثانیه کوتاه هر یک از آن ها با شرمساری از جای خود بجهند و حتی صندلی یکی از آن ها برروی زمین بیفتد.
مرد کوتاه قدی با موهای مجعد جوگندمی با تعجب می گوید: "من فکر کردم شما ایتالیایی هستید." و بعد کارت ویزیتی از جیبش بیرون می آورد و جلوی ما می گذارد و با دستپاچگی می گوید : "هرکاری که داشته باشید در خدمتم. اجازه بدین در طول اقامتتان اگر کاری از دست ما برمی آید....".
کلامش را با یکدنیا تشکر قطع می کنم. هرسه نفر با ما دست می دهند و خداحافظی می کنند. به راستی هم در یک مملکت سه میلیونی که فقط ۱۰۰ ایرانی در آن زندگی می کنند برخورد با یک جمع ایرانی در یک رستوران هندی چیزی جز یک اتفاق شگفت انگیز نمی تواند باشد. کارت ویزیت سفید رنگ را از روی میز چوبی با گل های رنگارنگ برمی دارم. روی آن نوشته "کیا" - "عضو انجمن فراماسونی"! در جاده خاکی روبروی رستوران، اتومبیل بنز طلائی رنگ کیا و دوستانش به آرامی از نظرها دور می شود.
خسته از بارندگی چند روز گذشته تصمیم می گیرم به تماشای این هتل بروم. مدتی طولانی در جاده های گل آلود و بی اسفالت رانندگی می کنیم تا بالاخره به دروازه بزرگ و آهنین "تارا" می رسیم.
کالسکه ای آنتیک زیر بالکنی کنار در ورودی هتل قرار گرفته و یک دربان کوچک اندام سیاه پوست با لباس مخصوص خادمین سیاه دوران برده داری در جنوب آمریکا جلوی در ایستاده که مرا بی اختیار بیاد فیلم "بربادرفته" و مزرعه پنیه و خانه اعیانی که "تارا" خوانده می شد می اندازد. دربان کوتاه قد آفریقایی تبار، با چتر بزرگ سیاه رنگی به استقبالمان می آید و ما را با پشت های خم شده زیر چتر، به داخل هتل راهنمایی می کند.
پیش خودم می گویم: واقعا چه نام جالبی برای محل اقامت یک شاهنشاه تبعیدی انتخاب کرده اند. خانه عظیمی بنام "تارا" از قصه ای بنام "برباد رفته ". واقعا هم که همه چیزامروز بربادرفته ....
...
گراند هتل گرانقیمت "تارا" هنوز مسافری ندارد و اطاق هایش خالی است. مدیر ما را برای گردش به اطاق های بالایی هدایت می کند و من به هر اطاقی که قدم می گذارم پیش خودم فکرمی کنم..خوب این لابد اطاق خواب شاه و شهبانو میشده. این هم مال والاحضرت...یا والاگهر.. اینجا... هم...
VIDEO
بسیار عالی. یکی از بهترین مقالات شماست.