یکی از نقشه‌های تاریخی فارس قدیم
ماهرویان یا مهروبان بندر قدیمی و تاریخی در قباد خوره یا کورهٔ قباد فارس قدیم بوده‌ است. قباد خوره یا کورهٔ قباد یکی ازتقسمیان فارس قدیم بود که شامل شهرهای ارجان (ارغان، بهبهان کنونی)، جنابا (جنابه، بندر گناوه فعلی)، ریشهر و مهروبان (ماهرویان) می‌شد. مرکز این کوره شهر ارجان (بهبهان) بود. در موقعیت کنونی ماهرویان از توابع شهرستان دیلم است. شهرستان دیلم یکی از شهرستان های استان بوشهر در جنوب ایران است. مرکز این شهرستان شهر بندر دیلم است.
بندر مهروبان و اوج ترقی آن در زمان ساسانیان
بندر مهروبان چه در زمان هخامنشیان و چه در زمان پارت ها و اشکانیان همواره از پر رونق‌ترین بنادر جهان بوده است. اوج ترقی آن از زمان ساسانیان شروع شده بود. ساسانیان به امر دریانوردی و کشتیرانی و بندر سازی در خلیج فارس توجه مخصوص داشته و شاپور دوم یا شاپور ذوالاکتاف نیروی دریایی عظیمی را در خلیج فارس بر قرار کرد. رونق و اعتبار بنادر بزرگ و با شکوه همچون ماهرویان در کناره ی شمالی خلیج فارس و همچنین شاهراه مواصلاتی اصفهان به ماهروبان، دلالت بر توجه بیش از حد ساسانیان به این خطه از جنوب کشور دارد
برخی ویژگی های پارس های مقیم جنوب ایران
١ - پارس نام دسته‌ای از مردمان آریایی است ٢ - در پارسی باستان (کتیبه های هخامنشی) پارسه نام یکی از اقوام ایرانی مقیم جنوب ایران است که مقر ایشان را نیز پارس نامیده اند. از این قوم دو خاندان بزرگ پیش از اسلام به شاهنشاهی رسیده اند، یکی هخامنشیان و یکی دیگر ساسانیان.
جنوب ایران در دوران شاهنشاهی آریایی تبار ساسانی
با شکست آشوریان از مادها و شکل‌گیری شاهنشاهی ماد، پایه ‌های نخستین شاهنشاهی آریایی تباران در ایران بنا نهاده شد. شاهنشاهی هخامنشی، توسط کوروش بزرگ با تسخیر شاهنشاهی ماد آغاز شد که بسیاری از نقاط خاورمیانه شامل سرزمین ‌های بابل، آشور، فنیقیه و لیدی را تسخیر کرد. کمبوجیه، فرزند کوروش بزرگ فتوحات پدرش را با تسخیر مصر ادامه داد. شاهنشاهی هخامنشی توسط اسکندر مقدونی فتح شد، هرچند که شاهنشاهی آریایی تباران ایران در زمان اشکانیان و ساسانیان بار دیگر برخاست. شاپور دوم یا شاپور ذوالاکتاف از سال ۳۰۹ تا سال ۳۷۹ میلادی، دهمین پادشاه ساسانی بود. بعد از برادرش آذرنرسی برتخت نشست. او پسر هرمز دوم بود. مدت سلطنت او هفتاد سال بود. او پس از قدرت گرفتن، اعرابی را که بخش‌ های جنوبی شاهنشاهی ساسانی را مورد تاخت و تاز قرار داده بودند به شدت تنبیه کرد و امنیت را به مرزهای جنوب ایران بازگرداند. در دوران او، ایران در جنگ با روم نیز موفقیت‌های بزرگی بدست آورد

برخی از ویژگی های بندر آریایی نشین ماهرویان
دهخدا در لغت ‌نامه ی خود ماهرویان را این گونه توصیف کرده است: «ماهرویان شهری است بر کنار دریا چنانکه موج دریا بر کنار شهر می‌زند و هوای آن گرم است، هرکه از پارس به راه خوزستان به دریا رود و آن که از بصره و خوزستان به دریا رود همگان را راه آنجا باشد و کشتی هایی که از دریا برآید بر این اعمال رود به مهروبان بیرون آید؛ و دخل آن بیشتر از کشتی ها باشد و جز خرما هیچ میوه نباشد و آنجا گوسفند و بزغاله پرورند و همچنانکه در بصره می‌گویند بزغاله تا هشتاد رطل و صد رطل برسد و در آنجا کتان بسیار باشد چنانکه به همه جای ببرند (فارسنامهٔ ابن البلخی ص ۱۵۰). در کتاب جغرافیای تاریخی سرزمین های خلافت شرقی آمده است: به فاصلهٔ کمی از رودخانهٔ شیرین یعنی رودخانهٔ زهره که به تازگی به رودخانهٔ طاب موسوم است بندر مهروبان در مرز غربی فارس واقع است. این لنگرگاه اولین بندری بوده که کشتی ها وقتی از بصره و مصب دجله به عزم هند بیرون می‌آمدند به آن می‌ رسیدند...»
تهیه و تدوین:
دکتر منوچهر سعادت نوری
*
منابع و مآخذ

گزیده ای از نوشتارها
http://msnselectedarticles.blogspot.com/2019/09/blog-post.html